Себеби тынышлық ҳәм денсаўлық ҳәр бир инсан, пүткил халқымыз ушын бийбаҳа байлық болып есапланады. Сонлықтан, соңғы жыллары денсаўлықты сақлаў системасы менен бирге, ишки ислер системасын комплексли реформалаў, оның структуралық структураларын оптималластырыў, төменги буўын бөлимлериниң нәтийжелилигин арттырыўға қаратылған кең көлемли реформалар болып өтпекте.
Президентимиздиң атап өткениндей, ишки ислер хызметкерлери күни-түни, ҳәр қандай шараятта да халық хызметинде болады. Бул пандемия шараятында, Бухара ҳәм Сардобадағы аўыр күнлерде айқын көринди. Басқа ўақытта да қәўип-қәтер бәрҳә олардың жанында.
Ҳәзирги ўақытта Ишки ислер министрлигиниң орайлық аппараты және де оптималластырылды. Оның структуралары негизинде Оператив излеў, Жәмийетлик қәўипсизлик, Транспорт ҳәм туризм объектлеринде қәўипсизликти тәмийинлеў, Жазаны орынлаў, Руўхый-ағартыўшылық жумыслар ҳәм кадрлар менен тәмийинлеў ҳәм Қорғаў департаментлери шөлкемлестирилди. Бул системаның ең төменги буўынынан ең жоқары буўынына шекем нәтийжели жумысты жолға қойыў имканиятын бермекте.
Системадағы барлық тараў хызметлери қайтадан реформаланып, заман талабынан келип шыққан ҳалда қәўипсиз туризмди тәмийинлеў, пробация, сорастырыў ҳәм кибержынаятшылыққа қарсы гүресиўге қәнигелескен бөлимлер жаңадан шөлкемлестирилди. Жынаятларды ашыў бағдарындағы ҳәр бир процессуал ҳәрекетти аудио ҳәм видео жазып алыў мәжбүрий екенлиги белгиленди. Сондай-ақ, алдынғы криминалистика қураллары, аралықтан турып сораў алыў ҳәм мобил тергеў платформалары әмелиятқа енгизилди.
Ишки ислер системасын ҳәр тәреплеме раўажландырыў, оның материаллық-техникалық базасын, кадрлар потенциалын беккемлеў, ҳақыйқый халықшыл системаға айландырыў бойынша кең көлемли жумыслар бүгинги күнде де даўам еттирилмекте. Бул болса мәмлекетимиз басшысы тәрепинен алға қойылған "Егер мәмлекет сүйенетуғын тийкарғы үстин нызам болса, оның күшин әмелде көрсететуғын ең нәтийжели система бул - ишки ислер уйымлары болып есапланады", деген турмыслық принциптиң әмелий көриниси болып есапланады.
Бүгинги күнге келип системаның жумысы түп-тийкарынан жетилистирилди, орайлық аппараттағы жеке қурамның 85 проценти тиккелей елатлы пунктлерге, төменги системаларға түсирилди. Ишки ислер уйымларын халыққа және де жақынластырыў, мүрәжатларды күни-түни қабыл етиў, машқалаларды орнында ҳәм өз ўақтында шешиў әмелияты жолға қойылды. Ҳәр айдың ақырғы екшембиси ишки ислер министриниң жеке қабыллаўы, айдың ҳәр екшембиси аймақлық ишки ислер уйымлары басшыларының қабыллаў күнлери етип белгиленди.
Ишки ислер уйымының жумысы үстинен парламентлик ҳәм жәмийетлик қадағалаўдың жаңа системасы орнатылғаны, ишки ислер уйымы баслығынан баслап профилактика инспекторына шекем халық алдында есап беретуғын әмелият енгизилгени халықтың оларға болған исенимин және де арттырмақта.
Мәмлекетимиз басшысының 2025-жыл 3-январьдағы "2025-жылда республика мәҳәллелеринде қәўипсиз орталықты жаратыў ҳәм ҳуқықбузарлықлардың ерте алдын алыў системасының нәтийжелилигин буннан былай да арттырыў бойынша илажлар ҳаққында"ғы қарарына бола, усы жылы ҳәр бир мәҳәлледе ҳуқықбузарлықлардың ерте алдын алыў тийкарғы ўазыйпа етип белгиленди.
Дүньяда жаңа Өзбекстанға исеним руўхы ҳәм бирге ислесиўге умтылыў принциплери күшеймекте. Мәмлекетимиз ишки ислер уйымлары системасы да жаңаланып, жетилисип бармақта.
Бул шөлкемге алдынлары ең көп наразылық оятып атырған система сыпатында қаралған болса, бүгин халықтың исеними ҳәм меҳирине ерисиў ушын барлық имканиятлар иске қосылмақта. Пикиримиздиң дәлили сыпатында ҳуқық-қорғаўды тәмийинлеўди өз өмириниң мазмун-мәниси деп билген ҳадал, ўатансүйиўши, жаңаша ҳәм еркин пикирлейтуғын, мәрт, кәсибине ҳәм антына садықлық пенен хызмет етип атырған хызметкерлердиң қатары кеңейип атырғанын, олар Әмир Темур, Жалаладдин Мангуберди, Бабур сыяқлы уллы бабаларымыздың жаўынгерлик шеберлигин даўам еттирип атырғанын айтыўымыз мүмкин.
Ишки ислер уйымы хызметкериниң заманагөй келбети, биринши гезекте, өткир ақыл-ойы, жоқары профессионаллығы, мәдений жетиклиги, үлгили әдеп-икрамлылық пазыйлетлери менен ажыралып турады. Ол кең дүнья қарасқа, еркин пикирлеў, алдыннан көриў ҳәм болжаў қәбилетине де ийе болыўы керек.
Енди ески усылда ислеп болмайтуғыны анық болды. Кабинетте отырып буйрықпазлық етиўге шек қойылды. ИИО хызметкери халықтың арасында болыўы, оның дәрти менен тәшўишин үйрениўи, машқалаларын өзиниң дәрти деп билиўи керек.
Жоқарыдағылардың барлығын есапқа алып, ИИМ академиясында кадрлар таярлаўда кластер ҳәм оқыў карьерасы системасының нәтийжелилиги арттырылды. Бакалавриат ҳәм магистратура оқыў режелери түп-тийкарынан жаңаланып, жаңа оқыў пәнлери киргизилди. Күндизги тәлим бакалавриатына курсантларды қабыллаў квотасы 2025/2026-оқыў жылында 200 ге арттырылды ҳәм 2026/2027-оқыў жылында және 200 ге көбейтилиўи белгиленди. Магистратураға қабыллаў квотасы 2025/2026-оқыў жылында 2 есеге артты.
Академияның бакалавриат билимлендириў басқышында санлы технологиялар тараўында жынаятларға қарсы гүресиў жумысы қәнигелиги шөлкемлестирилди. Теорияның ҳәм әмелияттың үйлесимлилигин тәмийинлеў мақсетинде дуал билимлендириў енгизилди. Оған бола, сабақлар ҳәптениң 4 күни академияда, 2 күни Ташкент қаласы ИИББ аймақлық ИИОда шөлкемлестирилиўи, жоқары юридикалық мағлыўматқа ийе болмаған ИИО хызметкерлерин билимлендириўдиң аралықтан турыўшы формасы бойынша оқытыў жолға қойылды.
Академия аймағында Инновациялық билимлендириў фонды, Ишки ислер министрлигиниң Киберқәўипсизлик орайы, "Қәўипсиз қала" системаларын раўажландырыў орайы, Санлы технологиялар ҳәм ҳуқықый статистика департаменти, Мағлыўматларды қайта ислеў орайы, Магистратура ҳәм автомобиль таярлығы кафедрасы ушын жаңа оқыў имараты, көп функциялы жабық спорт комплекси ҳәм жер асты оқ атыў тири қурылмақта.
Мәмлекетимиз сиясатында әдеп-икрамлылық тийкарлары әҳмийетли орын тутады. Себеби, мәмлекеттиң раўажланыўы ҳәм халықтың абаданлығы әдеп-икрамлылық қәдириятларына да тийкарланады. Мәмлекетимиз басшысы атап өткениндей, жоқары мағлыўматлы дегени бул руўхыйлық екен-дә деген ескише көзқарастан қутылыўымыз керек. Руўхыйлық жәмийеттеги барлық сиясий-жәмийетлик қатнасықлардың мазмуны ҳәм сапасын белгилейтуғын тийкар. Бул тырнақ қаншелли беккем болса, халық та, мәмлекет те соншелли күшли болады.
Жаңа Өзбекстан "халық мәмлекетлик уйымларға емес, мәмлекетлик уйымлар халыққа хызмет етиўи керек" принципи әмелде өз тастыйығын таўып атырған мәмлекетке айланбақта. "Жәмийетке хызмет көрсетиў" модели жаратылды. Хызметкерлер ишки ислер уйымларының ролин пуқаралардың мүтәжликлерин қанаатландырыўға қаратылған социаллық хызмет түри сыпатында аңламақта.
2022-2026-жылларға мөлшерленген Жаңа Өзбекстанның раўажланыў стратегиясында "ҳуқық қорғаў уйымларының жаңа келбетин қәлиплестириў ҳәм олардың жумысын халық мәплери, инсан қәдири, ҳуқық ҳәм еркинликлерин нәтийжели қорғаўға", "Өзбекстан - 2030" стратегиясында болса "ҳуқық қорғаў уйымларының жумысын инсан мәплери, қәдири ҳәм ҳуқықларын қорғаўға" бағдарлаў белгиленген.
Ҳәзир ишки ислер уйымларының хызметкерлери хызмет ўазыйпаларын шын кеўилден атқармақта. Керек болса, өз өмирин қәўип-қәтерге қойып, пуқаралардың тынышлығын тәмийинлемекте. Хызметкерлерде халық нәзери менен өзине баҳа бериў көнликпеси қәлиплесип атыр.
Ишки ислер уйымлары хызметкерлери халықты разы етиў, тән алыўына мүнәсип болыў ушын еле оғада көп жумыслар ислеўи керек. Халқымыз оларды тек ғана профессионал ҳәм шебер кәсип ийеси емес, ал қатнасық әдеби ҳәм эстетикасына ийе шахс сыпатында көриўди қәлейди.
Мәмлекетимизде инсан қәдири мәмлекетлик сиясат дәрежесине көтерилди. Конституциямызға муўапық: "Инсанның абырайы ҳәм қәдир-қымбатына қол қатылмайды. Ҳеш нәрсе оларды кемситиў ушын тийкар бола алмайды". Инсанның абырайы ҳәм қәдир-қымбатын қорғаў ишки ислер уйымлары хызметкерлериниң муқаддес миннети болып есапланады. Ҳеш бир инсан, ким болыўына қарамастан, нызамнан үстин емес. Нызамды қолланыўы керек болған шахслар оны бузыўы еки мәртебе жынаят есапланады.
ИИО хызметкерлери мәмлекетимиздиң арнаўлы хызметкерлери қатарына киреди. Бул болса ҳәр бир хызметкерден кәсиплик абырайды сақлаўды талап етеди. ИИОларда өткерилип атырған реформалар жеке қурамның абырайын көтериўге қаратылған.
Бүгин өз үстинде ислемейтуғын, кәсиплик шеберлигин, билимин тынымсыз арттырып бармайтуғын, "күним өтсе болды" дейтуғын хызметкер системада ислей алмайтуғыны анық көринип қалды. Сондай-ақ, үлкен жеке қурамға ийе структураның абырайына сая салып атырған, менменликке берилген, менменсип, надурыс ҳәрекетлерге жол қойып атырған, руўхый бузық хызметкерлер де ушырасып атырғаны өкинишли. Президентимиздиң атап өткениндей: "Нызамларды, адамларды менсинбейтуғын, оларға қопал мүнәсибетте болатуғын, бюрократия ҳәм коррупция бәлесине берилген ҳәр қандай басшы менен - ол министр ямаса ҳәким бола ма, басқа жуўапкер лаўазымдағы ҳәмелдар бола ма - унамсыз ҳәрекетлери менен мәмлекеттиң абырайына зыян жеткерип атырған бундай адамлар менен үзил-кесил хошласамыз".
Кейинги жылларда мәмлекетимиздеги сиясий-ҳуқықый, социаллық-экономикалық ҳәм мәдений-ағартыўшылық жағдай ҳуқық қорғаў уйымлары хызметкерлериниң имиджи бағдарында да өзгерислерге алып келди. Гәп енди шексиз күшке ийе болған күш имиджинен нызамның ҳүжданлы сақшысы, әдил ҳәм мүнәсип сақшы, өз кәсибиндеги зыялы образына ийе болған хызметкерлер династиясын қәлиплестириў ҳаққында бармақта.
Президентимиздиң айтқанындай, ишки ислер уйымларын халықтың меҳири ҳәм исенимине ерискен халықшыл системаға айландырыўда инсанларға меҳир-муҳаббат сезимин оятыў, бурынғыдай тек ғана жазалаў ҳәм қамаққа алыў ушын емес, керисинше, халықтың, әсиресе, жаслардың ҳуқықый сана-сезими ҳәм ҳуқықый мәдениятын арттырыў, тәрбиялаў, оларға ғамхорлық етиў, жәрдем бериў сыяқлы пазыйлетлерди қәлиплестириў бағдарында кең көлемли жумыслар алып барылмақта.
Раўажланған сырт еллерде де полицияшылар имиджин жаратыў ҳәм олардың абырайын сақлаў машқаласы бар. Усы жерде полицияның жәмийеттеги абырайы ҳәм бул кәсиптиң пуқаралар санасында тартымлылығы, биринши гезекте, усы жумыс пенен шуғылланатуғын адамлардың социаллық статусы ҳәм мәмлекет тәрепинен кепилленген түрли социаллық мәплер себепли жаратылатуғынын атап өтиў керек.
ИИО хызметкерлериниң абырайы ҳәм статусы хызметкердиң сыртқы көриниси, тартымлылығы, жағдайы ҳәм кәсиплик липасын кийиўине де байланыслы. Салмақлылық, саўлат ҳәм көркем көринис хызметкердиң жақсы материаллық жағдайын, кәсиплик ўазыйпасына мүнәсибетин көрсетеди. Бул сыпатлар, әлбетте, басқышпа-басқыш болса да, пуқараларымыздың исенимине ерисиўине алып келеди.
Соңғы жыллары ИИО хызметкерлериниң унамлы келбетин жаратыў ушын үлкен қаржы жумсалмақта. Мәмлекетлик буйыртпалар бойынша ири бюджетли фильмлер, кинодөретиўшилеримиздиң қатнасыўында телесериаллар жаратылды. 2025-жылдың екинши ярымынан баслап министрликтиң басламасы менен "Бир жынаят факторы ҳәм оны сапластырыў" телекөрсетиўи таярланып, системалы түрде эфирге узатылмақта.
Ишки ислер уйымларындағы реформалар система имиджин қәлиплестириўде майда-шүйде нәрселер болыўы мүмкин емеслиги принципине тийкарланады. Ҳәмме нәрсе, соның ишинде, ИИМ имаратларының архитектурасы да есапқа алынбақта, хызмет автомобиллери парки турақлы түрде жаңаланбақта.
Жуўмақлап айтқанда, бүгинги күнде Ишки ислер министрлигиниң барлық тараў хызметкерлери елимиздиң тынышлығы, халқымыздың абаданлығы жолында жоқары исеним, билим, күш-ғайрат пенен шын кеўилден мийнет етпекте.
Шариф ҚОБИЛОВ,
Өзбекстан Республикасы ИИМ академиясының профессоры
