Сондықтан Өзбекстан йод тапшылығы аурулары кең тараған эндемиялық аймақтардың бірі болып табылады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы өткір жаһандық медициналық-әлеуметтік және демографиялық проблема ретінде бағалаған бұл ауру әлемнің 130-дан астам елінде кездеседі.
Әлем халқының үштен бірінен астамы оның даму қаупі жоғары. Мұндай аймақтарда тұратын 740 миллион адам йод тапшылығының ауруының түрлі формаларына шалдыққан болса, олардың 50 миллионында ми қызметі бұзылып, ақыл-ой кемістігі бар, бұл одан да қорқынышты.
Мұндай жағдайлардың негізгі «кінәлісі» - йод микроэлементі!
Қош, неліктен бұл зат біздің өмірімізде соншалықты маңызды?
Бұл жөнінде республикалық мамандандырылған эндокринологиялық ғылыми-практикалық медицина орталығының балалар ғылыми бөлімінің меңгерушісі, медицина ғылымдарының кандидаты Насиба Алимова өз ойымен бөлісті.
- Йод микроэлементі адам ағзасындағы қалқанша без гормондарының қалыпты синтезі үшін қажет,— дейді Н.Алимова. — Йодты жеткіліксіз дәрежеде қабылдау қалқанша безінің қызметінің бұзылуына әкеледі.
Өкінішке орай, елімізде йод тапшылығына байланысты ауру қаупі болмаған аймақтың өзі жоқ. Бұл микроэлементтердің тапшылығы барлық дерлік халық өкілдерінің рационында байқалады.
Кімге қанша йод қажет?
– Йод – адам ағзасында өндірілмейтін зат, ол тек сыртқы орта арқылы ғана қабылданады.
Йодқа болған қажеттілік нәрестелер үшін тәулігіне 50 микрограмм, 1 жастан 6 жасқа дейінгі балалар үшін 90 микрограмм, 7 жастан 10 жасқа дейінгі балалар үшін 120 микрограмм, жасөспірімдер мен ересектер үшін 150 микрограмды құрайды.
Әйелдерде жүктілік және лактация кезінде йодқа деген қажеттілік тәулігіне 200-300 микрограммға дейін артады. Өйткені ананың денесі йодты жүктілікпен немесе емізетін баламен бөліседі.
Йод жетіспесе, есте сақтау қабілеті төмендейді (ме?)
– Ағзадағы йод мөлшерінің үнемі азаюы және қандағы қалқанша без гормондарының концентрациясының төмендеуі нәтижесінде баланың миының дамуы бұзылады.
Йод тапшылығы себебі балада ауыр клиникалық ауруларды тудырады, яғни эндемиялық зоб, физиалогиялық және ақыл-ой дамуының артта қалуы байқалады. Йод тапшылығынан туындаған асқынулар перинаталдық және нәресте өліміне әкелетінін ұмытпаған жөн.
Әлемдік ғалымдардың зерттеулеріне сәйкес, йодтың салыстырмалы түрде аз тапшылығы бар аймақтардағы мектеп оқушыларының шамамен 10% эндемиялық зобтың таралу қаупіне ұшырайды. Мұндай жерлерде халықтың IQ деңгейі мен басқа да интеллектуалдық көрсеткіштері орта есеппен 10%-ға төмендегені байқалды.
Балалардағы йод тапшылығы:
- сөйлеу дамуының артта қалуы 90 пайыз;
- эмоционалдық сезімталдық пен агрессияда 80 пайыз;
- зейін тапшылығы 30 пайыз;
- құрдастары және ересектермен қарым-қатынастардың қиындауы 20 пайыз;
- 10 пайызында психикалық дамудың артта қалуы сияқты келеңсіз жағдайлармен көрінеді.
Бұл талдаулар йод тапшылығының қаншалықты ауыр асқынуларға әкелетінін көрсетеді.
Маманмен сұхбатты Денсаулық сақтау министрлігінің баспасөз қызметі жүргізді.
