Yoʻqolib ketish xavfi yuqori kasblar roʻyxati bilan tanishar ekansiz, baʼzilarini koʻrib hayron qolasiz. Axir qanday qilib bu soha egalari ishini sunʼiy intellekt bajara olishi mumkin?

Meni hayratlantirgan bunday kasblardan biri — psixolog. Tadqiqotchilar fikricha, kela­jakda psixologlar vazifasini ham sunʼiy intellekt bajarishi mumkin. Yaʼni sunʼiy intel­lektga umumiy holatingizni tushuntirasiz, u esa bularning barchasini chuqur tahlil qilib, sizga kerakli maslahatlar beradi. Shu oʻrinda kichik tajriba oʻtkazish fikri tugʻildi. Bir xil psixo­logik muammo bilan ham psixologga, ham sunʼiy intellektga murojaat qilib koʻrsak...

Ijtimoiy tarmoqlar orqali koʻpchilikka tanish psixologlarni izladim. Ulardan biri bilan bogʻlanib, qabuliga yozilmoqchi ekanimni maʼlum qildim. Konsultatsiya uchun toʻlovlar­ni toʻlab, shundan keyin tajriba uchun oʻylab topilgan psixologik “muammo”ni yozib yubor­dim. “Muammo” quyidagicha edi:

“Umidsizlikka koʻp tushaman. Bu baʼzan alamzadalikka aylanadi. Qanday ish boshla­may, ana shu umidsizlik tufayli uni oxirigacha yetkaza olmayman. Holatim yaxshilanish oʻrniga tobora yomonlashib bormoqda. Mendagi bu muammodan faqat oʻzim emas, oila aʼzolarim ham aziyat chekyapti. Nima maslahat berasiz?”.

Psixologning javobi quyidagi mazmunda boʻldi:

“Qadrli mijoz!

Sizdagi bu holatni bartaraf etishning, albatta, imkoni bor. Biroq bu bir oz vaqt olishi mumkin. Eng avvalo, siz oʻzingizni tinglashni oʻrganishingiz lozim. Nima xohlaysiz, nima­larni xohlamaysiz, birinchi navbatda, shular­ni hisobga olish muhim.

Siz bu holatdan chiqish uchun maqsadlarin­gizni kichik­-kichik boʻlaklarga boʻlib olishin­giz lozim. Shunda ularning amalga oshishi osonlashadi. Kichkina yutuqlar esa ruhiyatin­giz tiklanishiga, oʻzingizga ishonchingiz orti­shiga sabab boʻladi.

Keyin oilangizni sevishni oʻrganing, ular siz uchun eng qadrli insonlar ekanini oʻzingizga qayta­qayta uqtiring. Natija, albatta, boʻladi.

Istasangiz, bu boʻyicha maxsus onlayn kur­simiz ham bor. Yangi guruhga qabul davom etyapti. Qatnashish niyatida boʻlsangiz, xodim­larimiz siz bilan bogʻlanadi.

Savollaringiz boʻlsa, bemalol yozib yubori­shingiz mumkin”.

Endi ayni shu “muammo”ga sunʼiy intel­lektning javobini oʻqiymiz:

“Siz his qilayotgan umidsizlik va alam­zadalikning qanchalar ogʻir ekanini tushunib turibman. Bu his­tuygʻular hayotni qiyin­lashtiradi, lekin siz ular bilan kurashishga, yengishga qodirsiz. Har qanday muammoga yechim topish uchun birinchi qadam uni tan olish va qa­bul qilishdir. Shuni unutmang.

Umidsizlik aksar hollarda insonni hara­katsizlikka olib keladi va bu salbiy taʼsir koʻrsatadi. Siz boshlagan ishlaringizni tugal­lay olmayotganingiz sababi ham shu — ishni tu­gallashga intilganingizda ruhiy holatingiz, yaʼni umidsizlik sizga toʻsiq boʻlib turadi. Bu holatning bir necha sababi boʻlishi mumkin, masalan, ortiqcha qaygʻurish, ajratish kerak boʻlgan energiyani aniqlay olmaslik yoki har bir ishni boshlaganda shubha bilan qarash va boshqalar.

Shuning uchun ushbu holatni yaxshilashga yor­dam beradigan bir nechta asosiy qadamni koʻrib chiqishimiz kerak. Birinchidan, hadiklardan, qiyinchiliklardan qochish emas, balki ularga yuzma­yuz qarash, jiddiy yondashish zarur. Oʻzin­gizga beeʼtibor boʻlmang, tavakkal fikrlardan qochmang. Bu vaqtda sizga atrofingizdagilar katta yordam beradi, shuning uchun oila aʼzola­ringiz bilan ochiq muloqot qilishga alohida ahamiyat qarating. Ularning fikrlarini ting­lab, birgalikda harakat qilish holatingizga ijobiy taʼsir koʻrsatadi.

Ikkinchidan, har kuni nima boʻlishidan qatʼi nazar, kichik­kichik qadamlar qoʻyishdan tortinmang. Shubhasiz, bu sizga boshlagan ishlaringizni tugallashga yordam beradi. As­lida, bir kunlik maqsadlarni belgilash va ularga erishish kichik qadamlar bilan qiyin ishlarni tugallash qobiliyatini shakllanti­radi.

Toʻgʻri tushuning, har bir inson hayotida qiyin va murakkab davrlar boʻlishi tabiiy holat. Oʻzgarishga kech boʻlmasdan, ularni qa­bul qilib, hamisha oldinga qadam tashlashga eʼtibor bersangiz, oila aʼzolaringiz bilan birgalikda yanada quvonchli, tinch hayotga qayta erishasiz.

Agar bergan maslahatlarim foyda berma­sa, sizga shifokor qabuliga borishni tavsiya qilaman. U bu ruhiy holatdan chiqib ketishga qoʻshimcha yordam berishi mumkin.

Yana yordam kerak boʻlsa, men hamisha tayyor­man. Kuningiz yaxshi oʻtsin”.

Darvoqe, psixologning mijozlari koʻpli­gi bois, savollarimga 2 soatdan keyin javob qaytardi. Sunʼiy intellekt esa buning uchun 1 daqiqa sarfladi. Eslatib oʻtamiz, bu holatda biz ikkalasidan birini ustun qilib koʻrsatish fikridan yiroqmiz, xulosani oʻquvchining oʻzi­ga qoldiramiz.

Sunʼiy intellekt bugun butun boshli tad­birkorlik rejalarini ham tuzyapti. Keling, uni bu jihatdan ham sinab koʻramiz. Eng bi­rinchi, tajriba uchun toʻqilgan moliyaviy ahvo­limizni oydinlashtiramiz. Demak:

“Biz uch kishi bozorda savdo doʻkoni ochib, tadbirkorlik sohasiga kirmoqchimiz. Asosan, oziq­ovqat mahsulotlari sotish­ni rejalashtiryapmiz. Umumiy sarmoyamiz — 90 million soʻm, yaʼni har birimizning ulushimiz 30 million soʻm. Savdo doʻkoni­ning ijarasi — 5 million soʻm. Kommunal xarajatlar oʻrtacha 500 ming soʻm. Kundalik xarajatlar ham 5 million soʻmni tashkil etadi. Taxminimizga koʻra, bir kunda oʻr­tacha 4 million soʻmlik mahsulot sotishi­miz mumkin. Shundan foydamiz — 20 foiz. Endi ayt­chi, biz qanday qilib foydani taqsimlashimiz mumkin?”.

Sunʼiy intellektning javobini oʻqiymiz:

“Siz aytgan maʼlumotlarga asoslanib, biz foydani taqsimlashni oddiy tarzda amalga oshirib koʻrishimiz mumkin.

Kunlik foyda hisob-kitobi:

Savdo doʻkonining kunlik savdo hajmi oʻrtacha 4 million soʻm. Shundan foyda marjasi 20 foizligini hisobga olsak, sof daromad:

4000000 soʻm×0,20=800000 soʻm.

Foydani taqsimlash:

Foydani taqsimlash uchun har biringizning ulushingizni hisobga olishimiz kerak. Har biringizga 30 million soʻmdan boʻlgani uchun foyda teng ravishda taqsimlanadi. Demak, foydani 3 kishi oʻrtasida teng taqsimlasak, har biringizning foydangiz quyidagicha boʻladi:

800000 soʻm÷3=266 666,67 soʻm.

Demak, uchalangiz ham kunlik foydadan 266666,67 soʻmdan olasiz. Bu kelishuvingizga qarab oʻzgarishi mumkin, lekin aniq jadvalda shu tarzda hisoblasa boʻladi.

Xarajatlar:

Ijara xarajatlari — 5 million soʻm.

Kommunal xarajatlar — 500 ming soʻm.

Kunlik umumiy xarajatlar ham — 5 million soʻm.

Xarajatlarni hisoblash:

Ijara haqi: 5 million soʻm. Bu summani bir oy uchun hisoblaymiz, yaʼni 5 million soʻmni 30 kunga boʻlamiz:

5000000 soʻm ÷ 30=166667 soʻm (kuniga).

Kommunal xarajatlar: 500 ming soʻm (har oyda). Buni 30 kunga boʻlishimiz kerak:

500000 soʻm ÷ 30=16667 soʻm (kuniga).

Boshqa xarajatlar: 5 million soʻm. Buni ham 30 kunga boʻlamiz:

5000000 soʻm : 30=166667 soʻm (kuniga).

Shunday qilib, umumiy oylik xarajatlaringiz oʻrtacha 10 million 500 ming soʻm boʻlmoqda.

Endi oylik foyda va xarajatlarni taqqoslasak:

Oylik foyda: 24 million soʻm.

Oylik xarajatlar: 10 million 500 ming soʻm.

Sof daromad: 24000000 soʻm−10500000 soʻm=13500000 soʻm.

Umumiy foyda taqsimoti:

Umumiy oylik foyda 13 million 500 ming soʻm boʻlib, 3 odam oʻrtasida teng taqsimlanadi: 13500000 soʻm÷3=4500,000.

Shu tariqa har biringiz oy davomida 4 million 500 ming soʻmdan foyda olasiz.

Biroq bu hisob-kitoblarga toʻla ishonish toʻgʻri emas. Tashqi taʼsirlar natijasida bu koʻproq ham, kamroq ham boʻlishi mumkin.

Bunday vaziyatda eng toʻgʻri yoʻl savdoni optimizatsiya qilishdir. Bunda reklama bannerlari yasatib, koʻproq odamlarning eʼtiborini jalb qilish, mahsulotlar turini koʻpaytirish, talabgir mahsulotlarni aniqlashtirish va boshqa bir qancha yechimlar yordam berishi mumkin. Agar qoʻshimcha savollaringiz boʻlsa, men tayyorman”.

Ayni shu masala bilan soha mutaxassislariga murojaat qilganimizda esa buning uchun alohida daromad strategiyasi tuzish lozimligini maʼlum qildi. Shubhasiz, buning ham belgilangan xizmat narxi bor ekan.

Yana takrorlaymiz, biz bu kichik tajribalarimiz orqali qaysidir tomonni ustun koʻrsatish fikridan yiroqmiz. Shunchaki, bu orqali sunʼiy intellektning rivojlanib borayotgan imkoniyatlaridan bir nechtasini koʻrsatishni maqsad qilganmiz.

Sunʼiy intellektning nihoyatda tez rivojlanayotgani barchamizni sergaklikka chorlashi kerak. Nima kasb tanlayapmiz, nima ish bilan mashgʻulmiz, qilayotgan ishimizning vazifalari kelajakda sunʼiy intellekt bilan oʻzaro kesishadimi — shu jihatlarni chuqur tahlil qilishning ayni vaqti. Sababi dunyoning eng nufuzli tadqiqot markazlari sunʼiy intellektning kelajagi haqida statistikalarni allaqachon eʼlon qila boshlagan.

Masalan, Goldman Sachs hisobotiga koʻra, sunʼiy intellektning Rivojlanishi sabab yaqin kelajakda dunyo boʻyicha 300 million kishi ishsiz qolishi mumkin.

Davlatimiz tomonidan sunʼiy intellektni rivojlantirishga katta eʼtibor qaratilmoqda.

Uning imkoniyatlarini oʻz vaqtida toʻgʻri baholay olganimiz quvonarli hodisa. Eng muhimi, oldimizga qoʻyilgan vazifalarni aniq, samarali bajarishimiz, kundalik hayotimizni ham shunga moslashtirib borishimiz lozim.

Jonibek ALIJONOV,

“Yangi Oʻzbekiston” muxbiri