2023-yilning 1-choragida Oʻzbekiston iqtisodiyoti ichki va tashqi zarbalar sharoitida rivojlandi.
Biroq, iqtisodiyot tashqi qiyinchiliklarga chidamliligini koʻrsatdi. Oʻzbekiston Respublikasi Davlat statistika qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, Oʻzbekiston yalpi ichki mahsuloti (YAIM) 2023-yilning 1-choragida 5,5%ga oʻsdi.
Qoʻshni mamlakatlarda YAIMning oʻsish surʼatlari yanvar-mart oylarida oʻtgan yilning dastlabki 3 oyiga nisbatan tezlashdi. Shunday qilib, Qozogʻistonda iqtisodiyot 4,9%ga, Qirgʻizistonda 4,6%ga oʻsdi. Xitoyda YAIM oʻsishi 4,5%ni tashkil etdi. Rossiya Federatsiyasi Iqtisodiy rivojlanish vazirligining hisob-kitoblariga koʻra, yanvar-fevral oylarida Rossiya yalpi ichki mahsuloti oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 3,2%ga kamaydi, inflyatsiya sekinlashdi, yil boshidan beri narxlar 1,7%ga oshdi.
2023-yilning dastlabki 3 oyida Oʻzbekistonda inflyatsiya 2022-yilning yanvar-mart oylaridagi 2,9%dan 2,4%gacha pasaydi. Oziq – ovqat mahsulotlari narxi asosan - 3,4% (2022-yil yanvar-mart oylarida - 4,4%), nooziq-ovqat mahsulotlari narxi 1,6% (2,1%), pullik xizmatlar narxi 1,6% (1,5%)ga oʻsdi.
Asosiy kapitalga investitsiyalar hajmining oʻsish surʼati 3,1%gacha sekinlashdi (2022-yil yanvar-mart oylariga nisbatan 26,3%). Oʻsish byudjet mablagʻlari hisobidan investitsiya hajmining 2,1 barobarga sezilarli oʻsishi, shuningdek, jalb etilgan xorijiy investitsiyalar va davlat kafolati ostida olingan kreditlar hajmining 22%ga oʻsishi bilan bogʻliq. Markazlashtirilmagan investitsiyalar orasida toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalarning 37%ga oʻsishi kuzatilmoqda. Umuman olganda, 1-chorak yakunlariga koʻra, markazlashtirilgan investitsiyalar ulushi investitsiyalar umumiy hajmining 10%, markazlashtirilmagan investitsiyalar ulushi - 90%ni tashkil etdi.
Yanvar-mart oylarida iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida oʻsish kuzatildi, ammo 2022-yilning 1-choragiga nisbatan sanoat, qurilish va xizmat koʻrsatish sohalarida oʻsish surʼatlari sekinlashdi.
2023-yilning dastlabki uch oyida sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 4,1%ga oshdi (2022-yil yanvar-mart oylarida – 5,7%). Eng katta oʻsish elektr energiyasi, gaz taʼminoti, bugʻ va havoni tozalash tarmogʻida-5,4% qayd etildi. Koʻrib chiqilayotgan davrda mahsulot ishlab chiqarish hajmi 4,3%ga oshdi. Togʻ-kon sanoatida oʻsish surʼati 2022-yil yanvar-mart oylariga nisbatan 2%gacha tezlashdi (0,8%). Isteʼmol tovarlari ishlab chiqarishning oʻsishi 2022-yilning 1-choragida 24%dan 2023-yilning birinchi 3 oyida 5,1%gacha sekinlashdi.
Koʻrib chiqilayotgan davrda koʻrsatilgan bozor xizmatlari hajmi 10,9%ga oshdi (2022-yil yanvar-mart oylarida – 15,9%). Oʻsish barcha sohalarda kuzatilmoqda. 2022-yilning 1-choragida eng yuqori surʼatlarda aloqa va axborotlashtirish xizmatlari - 21%, moliyaviy xizmatlar – 16,9%, taʼlim xizmatlari - 16,6% oʻsdi. Transport sohasida koʻrsatilayotgan xizmatlar hajmi 13,7%, avtotransport 4,2% ga oshdi. Yoʻlovchilar aylanmasi 5,3%ga oshdi, ammo yuk aylanmasi 3,3%ga kamaydi. Shuningdek, chakana savdo aylanmasining oʻsish surʼati 5,2%ga (2022-yil yanvar-mart oylarida – 10,8%) pasayish kuzatilmoqda.
2023-yilning dastlabki 3 oyida qurilish ishlarining oʻsish surʼati 2022-yilning 1-choragidagi 6,3%dan 4,5%gacha sekinlashdi.
Qishloq xoʻjaligida, aksincha, ishlab chiqarish hajmining oʻsishi 3,2%ga (2022-yil yanvar-mart oylarida 2,8%) tezlashishi kuzatilmoqda.
Koʻrib chiqilayotgan davrda tashqi savdo aylanmasi 11,9%ga oʻsib, 14,8 mlrd. dollarga yetdi. Shu bilan birga, eksport hajmi 2,6%ga kamaydi va 5,7 mlrd. dollarni tashkil etib, 2022-yilning shu davriga nisbatan 2,4 baravar sezilarli oʻsish kuzatildi. Importning oʻsish surʼati 23,4%gacha sekinlashdi (2022-yil yanvar-mart oylarida – 44,2%) va import hajmi 9,1 mlrd. dollarni tashkil etdi.
Eksport koʻrsatkichlarining pasayishi xorijga yoqilgʻi-energetika resurslari yetkazib berish 48%ga, oltin 19%ga, sanoat tovarlari deyarli 10%ga, xom ashyo 40%ga kamayishi bilan bogʻliq. Shu bilan birga, oziq-ovqat eksporti 26%ga, kimyoviy mahsulotlar 13%ga, mashina va transport uskunalari deyarli 2 baravar, tayyor mahsulotlar 36%ga, xizmatlar deyarli 50%ga oshdi.
Importda asosiy oʻsish mashina va transport uskunalarini yetkazib berish 42%ga, mineral yoqilgʻi va neft mahsulotlari 53%ga, oziq-ovqat mahsulotlari 17%ga, kimyoviy mahsulotlar 16%ga, xom ashyo yetkazib berishning 21%ga oshirish hisobiga toʻgʻri kelmoqda.
Umuman olganda, salbiy taʼsir koʻrsatgan koʻplab tashqi va ichki muammolarga qaramay, Oʻzbekiston iqtisodiyoti 2023-yilning 1-choragida barqarorlikni namoyish etdi va yuqori oʻsish surʼatlarini saqlab qoldi.
Ruslan Abaturov,
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
