Teleminora nima?
Teleminora bu tayanch boʻlib, uning ustiga televizion uzatish stansiyasining antennalari oʻrnatiladi . Baʼzan «minora» soʻzi ishlatiladi, lekin u jarangli va hozir bu maʼnoda ishlatilmaydi.
Televizion va eshittirish signallarini ishonchli qabul qilish zonasi teleminoradagi uzatish antennalarining balandligiga bogʻliq, shuning uchun ular iloji boricha balandroq qurilgan va yerning eng yuqori nuqtalariga joylashtirilgan. Shuningdek, zona transmitterlarning kuchiga bogʻliq boʻladi, shuning uchun baland televizion markazlar katta miqdorda elektr energiyasini isteʼmol qiladi.
Transmissiya kabellarining (oziqlantiruvchi) katta sigʻimi, shuningdek, balandligi va oʻziga xos dizayni tufayli oʻchirish juda qiyin boʻlgan yongʻinlar ehtimolini oshirib yuboradi.
Teleminoralar odatda yerdagi eng baland inshootlar boʻlgani uchun ular koʻpincha kuzatuv maydonchalari bilan jihozlangan boʻladi.
Birinchi temir-beton teleminora
Dunyodagi birinchi temir-beton teleminora 1956-yilda Shtutgartda qurilgan boʻlib, Shtutgart teleminorasi butun dunyo boʻylab ushbu turdagi koʻplab minoralarning prototipiga aylanadi. Televizion paydo boʻlgunga qadar «televideniye minoralari» dushmanni yoki maʼlum bir hududni (qoʻriqlash minoralari, kuzatuv minoralari), baʼzan mayoqlarni kuzatish uchun ham minoralar deb atalgan.
Dunyodagi eng baland teleminora Tokio osmon daraxti (634 metr, 2008-2011), Rossiyadagi eng balandi Ostankino teleminorasi (540 metr, 1967). Katta teleminoralar oʻrnatilgan shaharlarning timsollaridan biri boʻlib, koʻplab sayyohlarni oʻziga tortgan holda jalb qiladi.
Sunʼiy yoʻldoshni eshittirish va kabel televideniyesi uchun individual qabul qiluvchilarning rivojlanishi bilan teleminoralarning amaliy ahamiyati sezilarli darajada kamaygan.
Toshkent teleminorasi tarixi
Oʻrta Osiyodagi eng baland bino. Uning balandligi 375 metrdir. Rasmiy tilda Toshkent teleminorasi H-375m obyekti deb ataladi. Teleminora 1978-yildan boshlab 6-yil davomida qurilgan. 1985-yilning 15-yanvarida ishga tushirilgan.
Ishga tushirilayotgan paytida Toshkent teleminorasi jahonda balandligi boʻyicha toʻrtinchi oʻrinda turgan. Oʻshanda u Toronto, Moskva, Nyu-York va Tokiodagi inshootlar qatorida dunyoning buyuk minoralari xalqaro federatsiyasining aʼzosiga aylangan. Bugungi kunda u Markaziy Osiyoning shu xildagi yagona va eng baland binosi hisoblanadi. MDH davlatlari teleminoralari ichida esa Ostankinodan keyingi ikkinchi oʻrinni egallaydi.
Minora qurilishi 25 tonna yukni 240 metr balandlikka koʻtarish qobiliyatiga ega boʻlgan maxsus kran yordamida amalga oshirilgan. Hozirda Toshkent teleminorasi balandligi boʻyisʼha dunyoda 12-oʻrinda turadi(375 metr).
Eng baland teleminoralar 10 taligi
10-oʻrin: Zhongyuan Tower (Chenjou, Xitoy), (388 metr/2011-yil)
9-oʻrin: Pekin markaziy Teleminorasi (Pekin, Xitoy), (405 metr/1992-yil)
8-oʻrin: Tianzin minorasi (Tianzin, Xitoy), (415.2 metr/1991-yil)
7-oʻrin: Manara (Kuala-Lumpur, Malayziya), (421 metr/1994-yil)
6-oʻrin: Milodiy minora (Tehron, Eron), (435 metr/2007-yil)
5-oʻrin: Sharq gavhari (Shanhay, Xitoy), (468 metr/1994-yil)
4-oʻrin: Ostankino (Moskva, Rossiya), (540 metr/1967-yil)
3-oʻrin: CN Tower (Toronto, Kanada), (553,3 metr/1976-yil)
2-oʻrin: Canton Tower (Guanjou, Xitoy), (600 metr/2009-yil)
1-oʻrin: Tokio osmon daraxti (Tokio, Yaponiya), (634 metr/2012-yil).
Maʼlumot oʻrnida, 324 metrlik Eyfel minorasi dunyoda balandligi boʻyicha 28-oʻrinni band etgan. Qoʻshni Qozogʻistonning Olmaota shahridagi teleminora dunyo reytingida 14-oʻrinni egallaydi (371,5 metr).
Yaqinda Olmaota teleminorasini yashin urdi. «Koʻktoʻbe» teleminorasi dunyoda eng baland va zilzilalarga eng chidamli (10 ball) inshootlardan biri hisoblanadi. Teleminora yashin zaryadlarini zararsiz yerga oʻtkazib yuborish tizimi bilan ham jihozlangan.
Yana bir qiziqarli maʼlumot, osmonoʻpar binolari bilan nom taratgan AQSHdagi bironta ham teleminora balandligi boʻyicha TOP-15 talikda yoʻq.
Rashid Xo'jamov tayyorladi.
