Keyingi yillarda tashqi savdo sohasi davlatimiz iqtisodiy rivojlanishining muhim shakllaridan biriga aylandi. Bu ishlab chiqarishni kengaytirish va modernizatsiya qilish, isteʼmol tovarlari ishlab chiqarish va turli xizmatlar koʻrsatishga xizmat qilmoqda. Koʻpincha eksportga yoʻnaltirilgan Yevropadagi Germaniya yoki Osiyodagi Xitoy kabi ilgʻor xorijiy mamlakatlar tajribasi shuni koʻrsatadiki, aynan tashqi savdo davlatning iqtisodiy rivojlanishining dvigateliga aylanishi mumkin.
Oʻtgan qisqa muddatda Oʻzbekiston ushbu eksportga yoʻnaltirilgan modelni toʻliq oʻzlashtirib koʻpkina mamlakatlar bilan savdo hamkorlarini kuchaytirish va tashqi savdoni koʻpaytirish boʻyicha faol qadamlar qoʻydi. Ushbu oʻzgarishga sanoatdagi ishlarning holatini chuqur tahlil qilish yordam berdi.
2000-2015-yillarda ishlab chiqarishni modernizatsiya va takomillashtirishga qaratilgan saʼy-harakatlarga qaramay, tabiiy resurslar Oʻzbekistonning asosiy eksport mahsuloti boʻlib qoldi. Cheklangan tashqi hamkorlar hisobga olinsa, bu Oʻzbekiston talab va narxlar oʻzgarishiga nisbatan zaif boʻlib qoldi.
Ushbu davr mobaynida 10 ta yetakchi hamkordan Oʻzbekiston faqat Afgʻoniston bilan savdo balansida ijobiy saldoga ega boʻlgan boʻlsa, Rossiya, Xitoy, Yevropa Ittifoqi va boshqa yetakchi hamkor davlatlar bilan savdo taqchilligi saqlanib qolgan. Import qilinadigan asosiy tovarlar respublikada ishlab chiqarilmaydigan texnologiyalar, asbob-uskunalar va dori vositalari edi.
Shuningdek, mamlakatimizda zamonaviy, sifatli va raqobatbardosh sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun yetarli quvvat va texnologiyalar yoʻqligi eksport imkoniyatlarimizni cheklab qoʻygan edi.
Soʻnggi yillarda amalga oshirilgan chora-tadbirlar eksport holatini sezilarli darajada yaxshilash imkonini berdi. Shunday qilib, 2017-2021-yillarda mamlakat eksporti har yili 15 foizga oʻsdi.
Bunda davlatimiz rahbarining respublika tashqi savdosi sohasidagi ishlar holatiga alohida eʼtibor qaratgani katta rol oʻynadi. Prezidentimiz doimiy ravishda barcha vazirlik va idoralar hamda viloyatlar rahbarlari ishtirokida eksport va sarmoyalarni jalb qilish masalalari boʻyicha muhokama yigʻilishlari oʻtkazib kelmoqda. Xizmatlar eksporti ulushini oshirgan holda eksport tuzilmasini tubdan diversifikatsiya qilish zarurligini qayta-qayta taʼkidlab, investitsiyalarni jalb etish masalalari koʻrib chiqilmoqda. Davlatimiz rahbari mamlakatimiz hududlariga muntazam va qayta-qayta tashrif buyurib, ularda investitsiya loyihalari va eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarishni rivojlantirish loyihalarini shaxsan koʻrib chiqadi.
Oʻz vaqtida koʻrilayotgan ushbu chora-tadbirlar tufayli tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun shart-sharoitlarni yaxshilash, investitsiya loyihalari tashabbuskorlari va eksportyorlarni amaliy va moliyaviy qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan tizimli mexanizmlar ishlab chiqildi. Umuman olganda, tashqi savdo erkinlashtirildi. Tarifsiz toʻsiqlar, turli aksiz soliqlari va milliy valyutaning konvertatsiya qilinmasligi bartaraf etildi. Tashqi savdo faoliyatini olib borish sezilarli darajada soddalashtirildi.
Bunday oʻzgarishlar qisqa muddat ichida oʻz natijalarini berdi – iqtisodiy islohotlar xorijiy mamlakatlar bilan savdo aloqalarini jadal rivojlanishiga yordam berdi. Jahon banki maʼlumotlariga koʻra, agar 2016-yilda tovar va xizmatlar eksporti yalpi ichki mahsulotning 15 foizini tashkil etgan boʻlsa, 2019-yilda bu koʻrsatkich 31 foizga yetgan. 2017-2022-yillarda respublikaning jami eksporti 95 milliard dollardan ortiqni tashkil etdi, shundan 2022-yilda 19 milliard dollardan ortiq mahsulot eksport qilindi, bu 2016-yilga nisbatan 60 foizga koʻpdir.
Soʻnggi yillarda respublikada eksportni ragʻbatlantirish, importni optimallashtirish va umuman, muvozanatli tashqi savdoni taʼminlash boʻyicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida 2023-yilning yanvar-sentyabr oylarida mamlakatimizda tashqi savdo aylanmasi 44,7 milliard dollarni tashkil etdi va oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 22,1 foizga oʻsdi yoki 8,1 milliard dollarga koʻpdir.
“Made in Uzbekistan” brendi ostidagi mahsulotlar jahon bozorida tobora keng tarqalmoqda. Bugungi kunda Oʻzbekiston Respublikasi dunyoning 204 ta mamlakati bilan savdo aloqalarini olib bormoqda. Tashqi savdo aylanmasining eng katta hajmi Rossiya Federatsiyasi, Xitoy, Qozogʻiston, Turkiya, Koreya Respublikasi, Qirgʻiziston va Germaniya bilan qayd etilgan.
Shu bilan birga, eksport oʻsishi yuqori qoʻshimcha qiymatga ega boʻlgan elektr jihozlari, tikuv va trikotaj mahsulotlari, kabel va simlar, qurilish materiallari kabi sanoat mahsulotlari hajmining koʻpayishi hisobiga taʼminlandi.
Ayni paytda davlatimiz resurs-iqtisodiy imkoniyatlarimiz va inson salohiyatimizga mos keladigan jahon savdo tizimida oʻzining munosib oʻrnini topish maqsadida Jahon savdo tashkilotiga aʼzo boʻlish boʻyicha faol muloqotni boshladi.
