Атап өтилгениндей, соңғы жыллары мәмлекетимизде балалардың ҳуқықларын тәмийинлеў ҳәм кепиллик бериў және оларды социаллық қорғаў, атап айтқанда, балалардың тәмийнаты ушын алимент өндириў ҳәм төлеў системасын жетилистириў бағдарында белгили жумыслар әмелге асырылмақта.
Соның ишинде, Өзбекстан Республикасы Конституциясында баланың толық раўажланыўы ушын ең жақсы шараятларды жаратыў мәмлекеттиң миннетлемеси екенлиги беккемлеп қойылды.
Сондай-ақ, нызамшылықта алимент төлеўден бас тартқанлық ушын ҳәкимшилик ҳәм жынайый жуўапкершилик илажлары күшейтилген.
Қарыздар тәрепинен себепсиз себеплерге бола суд ҳүжжети орынланбаған жағдайда қарыздардың елимизден шығыўын ўақтынша шеклеў мүмкин екенлиги белгиленген.
Соның менен бирге, Бас прокуратура жанындағы Мәжбүрий орынлаў бюросында "Алимент төлемлери" қоры шөлкемлестирилип, 50 млрд сум қаржы ажыратылған.
Тараўда алып барылған реформалар нәтийжесинде бир қатар унамлы нәтийжелерге ерисилди. Атап айтқанда, Мәжбүрий орынлаў бюросы уйымлары тәрепинен 2024-жыл даўамында 2,1 триллион сум қаржылар, соннан алдыннан төлем сыпатында 46,3 миллиард сум муғдарында алимент пуллары өндирилген.
2025-жыл январь жағдайына бола, "Алимент төлемлери" қоры есабынан 1 723 өндириўшилерге 40,6 млрд сум қаржы төлеп берилген.
Сондай-ақ, өткен жылы 13 252 шаңарақ жарастырылған, жумыссыз болған 25 113 қарыздар, соннан 8 201 и "Бәнтлик платформасы" арқалы жумысқа жайластырылған.
Додалаў даўамында балалардың тәмийнаты ушын алимент өндириў ҳәм төлеў процесинде айырым машқала ҳәм кемшиликлердиң бар екенлиги сенаторлар тәрепинен атап өтилди.
Атап айтқанда, Бас нызамымызда ата-аналар өз перзентлериниң ержеткенге шекем толық ҳәм ҳәр тәреплеме камалға келиўи ҳаққында ғамхорлық етиўге мәжбүр екенлиги белгиленген болса да, айырым ата-аналар бул миннетлемеге жуўапкершилик пенен қатнаста болмай атырғанына итибар қаратылды.
2023-жылы 5 697 шахс, 2024-жылы болса бул көрсеткиш 35 процентке артып, 8 833 шахс материаллық тәмийнаттан бас тартқаны ушын ҳәкимшилик жуўапкершиликке тартылған ҳәм өткен жылдың өзинде жынаят ислери бойынша судлар тәрепинен 1 109 айыплаў ҳүкими шығарылған.
Додалаў даўамында жумыс орны болмаған ҳәм дәраматы анықланбаған қарыздарлардан алимент өндириў бағдарындағы айырым машқалаларға да итибар қаратылды.
Балаларға алимент өндириў ҳәм шаңарақты тәмийинлеўдиң басқа да түрлериниң халықаралық тәртиби ҳаққындағы Гаага Конвенциясына қосылыў, "Алимент төлемлери" қорын қәлиплестириў дәреклерин кеңейтиў ҳәм алимент миннетлемелерин орынлаў ҳәм қадағалаўдың бирден-бир мәлимлеме системасын Экономика ҳәм қаржы министрлигиниң Ғазнашылығы электрон системасы менен интеграциялаў ўазыйпаларының орынланыўы кешигип атырғаны сенаторлар тәрепинен сынға алынды.
"Алимент төлемлери" қоры есабынан 1 723 өндириўшилерге 40,6 миллиард сум қаржы төлеп берилген болса да, бул қаржылардың тек ғана 2 проценти, яғный 849,2 миллион сумы қорға қайтарылғаны бул бағдарда да тәсиршең илажлар көриў зәрүр екенлиги атап өтилди.
Буннан тысқары, Шаңарақ кодексиниң 107-статьясына тийкарланып жас өспирим бала суд қарары менен ата-анасынан алынып, балалар тәрбия мәкемесине жайластырылған болса, ата-ананың ҳәр биринен усы баланың пайдасына белгиленген муғдарларда алимент өндириледи. Бунда өндирилген алиментлер усы баланың атына ашылған банк есап бетинде топланады ҳәм ол ер жеткенде төленеди.
Бирақ жас өспирим балалардың атына банк есап бетин ашыўдың ҳуқықый тийкарлары белгиленбегенлиги ушын ҳәзирги күнге шекем алиментлер басқа есап бетлерге төлеп келинген.
Додалаў жуўмағында жоқарыда атап өтилген әҳмийетли мәселелерди өз ишине алған парламентлик сораўды Министрлер Кабинетине жибериў ҳаққында Сенат қарары қабыл етилди.