5-sentyabr kuni Jinoyat ishlari boʻyicha Toshkent shahri Mirzo Ulugʻbek tumani sudi Oʻzbekiston Qishloq xoʻjaligi vazirining sobiq oʻrinbosari Alisher Turayev, uning qizi Anais Turayeva va Qishloq xoʻjaligi vazirligi huzuridagi Qishloq xoʻjaligida bilim va innovatsiyalar milliy markazi sobiq hisobchisi Mansur Qoʻzibekovga nisbatan hukm chiqardi.
2021-yil sentyabr oyida qishloq xoʻjaligi vaziri oʻrinbosari, Qishloq xoʻjaligida bilim va innovatsiyalar milliy markazi rahbari (buyurtmachi) Alisher Turayevning oʻgʻliga tegishli boʻlgan De Nova Agro kompaniyasi 1 million dona uzum koʻchatini yetkazib berish boʻyicha 9,95 milliard soʻmlik tenderda gʻolib boʻlgan va oʻsha paytda kompaniya direktori uning qizi Anais Turayeva edi.
Ish materiallariga koʻra, Alisher Turayev tender komissiyasini “oʻziga sodiq odamlar”dan (ular alohida jinoiy ishda koʻrsatilgan) tuzgan, ular komissiya yigʻilishi bayonnomasini imzolagan, lekin aslida u oʻtkazilmagan.
Manfaatlar toʻqnashuviga qaramay, sobiq vazir oʻrinbosari uning oʻgʻli Bekjon Toʻrayev taʼsischi boʻlgan De Nova Agro kompaniyasining tender savdolarida gʻalaba qozongan. 2021-yil 30-avgust kuni korxona bilan in-vitro usulida 1 million dona uzum koʻchati yetkazib berish boʻyicha 9,95 milliard soʻmlik shartnoma tuzildi, deyiladi hujjatda.
Sud qarorida qayd etilishicha, amalda bu koʻchatlar markazga yetkazib berilmagan boʻlsa-da, mahsulot qabul qilingani haqida bir nechta soxta elektron hisob-fakturalar rasmiylashtirilib, “talon-toroj qilingan” mablagʻlar oʻtkazib berilgan.
Toʻrayev, uning qizi va markaz hisobchisi ham mahsulotlarni qabul qilish va topshirish boʻyicha boshqa rasmiy hujjatlarni soxtalashtirishda ayblanmoqda. Maʼlum qilinishicha, ular 2023-yilda issiqxonalardagi 283,4 ming tup koʻchatlarning koʻchat ekish vaqtida ildizlari shikastlangani, elektr taʼminotining muntazam uzilishi, sugʻorish tizimidagi nosozliklar tufayli nobud boʻlgani haqidagi bir necha maʼlumotnomalarni qalbakilashtirishgan, biroq oʻsimliklar nobud boʻlish tugul, aslida yetkazib berilmagan.
Mazkur sud qarorida qayd etilganidek, Toshkent viloyati agroxizmatlar markaziga 562,8 ming dona koʻchat oʻtkazilgani toʻgʻrisidagi guvohnomalar soxtalashtirilgan boʻlsa-da, aslida u yerga yetkazib berilmagan. Shuningdek, oʻsimliklarni parvarishlash va ish haqi uchun 509,1 million soʻm asossiz hisoblangan.
Sudda Alisher Turayev oʻz aybiga qisman iqror ekanini aytdi. Uning soʻzlariga koʻra, prezidentning Toshkent viloyatiga tashrifi va viloyat kengashining navbatdan tashqari sessiyasida eʼlon qilingan topshiriqlari ijrosi boʻyicha 15-bayonnomaning 54-bandida Alkogol va tamaki bozorini tartibga solish hamda vinochilikni rivojlantirish agentligi tomonidan markazga 10 mlrd soʻm begʻaraz ajratilishi koʻzda tutilgan. Ushbu mablagʻlarni 2021-yil yakuniga qadar in-vitro sharoitida uzumning sovuqqa chidamli, hosildor, eksportbop, turli kasalliklardan xoli urugʻsiz navlarini yaratish va koʻpaytirish uchun 1 million tup koʻchat yetishtirishga yoʻnaltirish rejalashtirilgandi.
Uning soʻzlariga koʻra, u oʻsha paytdagi qishloq xoʻjaligi vaziri Jamshid Xodjayev va Prezident administratsiyasi vakillari bilan maslahatlashib, agentlikka 35 ta uzum navini (asosan xorijiy navlar) joʻnatgan, shundan 23 tasi tanlab olingan.
Sudlanuvchi Samarqanddagi Sam Agro, Mirzayev nomidagi Bogʻdorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti va uning Surxondaryodagi filiali hamda oʻzi asoschi boʻlgan De Nova Agro korxonalariga xatlar yoʻllaganini maʼlum qilgan.
Uning taʼkidlashicha, De Nova Agroʻdan tashqari qolgan hamma 23 ta uzum navining koʻchatlarini toʻliq tayyorlay olmasligini maʼlum qilgan.
Turayev shundan soʻng u olingan pulni qanday sarflash boʻyicha markaz bilan maslahatlashgani, oʻsha paytda qishloq xoʻjaligi vaziri boʻlgan Jamshid Xodjayev va oʻziga notanish Prezident administratsiyasi vakillari unga uzum koʻchatlari yetishtirish boʻyicha tender eʼlon qilish yuzasidan ogʻzaki koʻrsatma berganini maʼlum qildi.
Alisher Turayevning aytishicha, u vazirlik yuristlaridan tender oʻtkazish tartibi haqida soʻragan. Uning soʻzlariga koʻra, agar oʻzi asos solgan De Nova Agro tanlovda ishtirok etsa, muammolar paydo boʻlishi mumkinligini bilmagan. Uning qayd etishicha, vazirlik yuristlari, agar boshqa ishtirokchilar ham boʻlsa, tenderda kompaniya ishtirok etishi mumkinligini aytishgan.
Ayblanuvchining aytishicha, markaz hududida issiqxonalar va ularni saqlash uchun maydon hali tayyor boʻlmagani uchun 1 million dona koʻchatning hammasi De Nova Agroʻda qolgan. Korxona bilan oyiga 6 million soʻmdan saqlash shartnomasi tuzilgan.
2022-yil dekabr oyida 97 ming dona koʻchat partiyasining bir qismi Paxtachilik instituti issiqxonasiga oʻtkazilgan, biroq keskin sovuq tufayli 30 mingta koʻchat nobud boʻlgan. Qolgan koʻchatlarni yoʻqotmaslik uchun ularni De Nova Agroʻga qaytarishga qaror qilindi, dedi u.
Alisher Turayev vazir Xodjayevga yana 0,5 gektar maydonda issiqxona qurishni tezlashtirish yuzasidan xat yozganini, u 2023-yil aprel oyida qurib bitkazilganini aytdi. Aprel oyidan avgust oyining oxirigacha korxona tomonidan markazga 700 ming dona koʻchat topshirilgan, ularning soni ichki audit xodimlari tomonidan hisoblab chiqilgan, dedi u.
Sudlanuvchiga koʻra, uni noyabrgacha issiqxonada gaz yoqilishiga ishontirishgan, biroq ruxsatnoma yoʻqligi sababli bu amalga oshmagan, keyin esa ruxsat olish uchun hujjatlar yigʻilmagan. 16-noyabr kuni Turayev uning ishdan boʻshashi haqida buyruq bilan tanishtirilgan.
U sudda De Nova Agro hisobiga qancha pul oʻtkazilgani, kompaniya va markazning shartnoma boʻyicha majburiyatlarini ham aytolmadi.
Sudlanuvchining tan olishicha, kelishuvda koʻrsatilganidek 1 million tup emas, 5−25 sm balandlikdagi 700 ming tup koʻchat yetkazib berilgan. Uning soʻzlariga koʻra, koʻchatlarni parvarish qilish uchun mavsumiy ishchilarni jalb qilish, oʻgʻit, himoya va boshqa vositalarni sotib olish uchun qonuniy ravishda mablagʻ ajratilgan. Bu masalada u oʻzini aybdor deb hisoblamaydi.
U qolgan 300 ming koʻchatni yetkazib berishga tayyorligini aytib, koʻchat va nihollar soʻzlariga notoʻgʻri taʼrif berilayotganini bildirdi (daraxt yoshligining ikki xil bosqichi, nihol juda yosh daraxtga tegishli boʻlib, undan keyin koʻchat bosqichi keladi).
Sud qaroridan maʼlum boʻlishicha, guvohlardan biri Turayev bilan 2018−2019-yillarda tanish boʻlganini aytgan. Uning soʻzlariga koʻra, 2021-yil avgust oyida unga Turayev qoʻngʻiroq qilib, 1 million tup uzum koʻchatini yetkazib berish boʻyicha tender kutilayotgani va u Mirzayev nomidagi bogʻdorchilik, uzumchilik va vinochilik instituti gʻolib boʻlishini xohlamasligini, chunki shunday boʻlsa, ularga 200 million soʻm toʻlashi kerakligini aytgan.
Guvohning koʻrsatmalariga koʻra, sudlanuvchi unga bu loyiha “oʻlim va tirilishdek ekani, gap 1 million dollar haqida ketayotganini” aytgan va shu sohada ishlayotgan kompaniyalarni topishga yordam berishini soʻragan. U unga Piskent tumanidan bir kompaniya rahbarining telefon raqamini bergan.
Anais Turayeva sudda oʻz aybini toʻliq inkor etdi. Uning soʻzlariga koʻra, shartnomani u emas, De Nova Agro kompaniyasi direktori Strelkovskix va uning otasi Alisher Turayev imzolagan. Bundan tashqari, uning soʻzlariga koʻra, korxona tomonidan markazga 700 ming dona uzum koʻchati yetkazilgan, yana 76 mingtasi korxonaning Yangiyoʻl tumanidagi issiqxonasida, qolganlari ishlab chiqarish jarayonida toʻxtatilgan.
Sudlanuvchining aytishicha, u korxonani direktor sifatida vaqtincha boshqargan va turli oylarda markazga uch partiyada 700 ming tup koʻchat topshirgan. U havoning sovuqligi va gaz yetishmasligi sababli oʻsimliklarning nobud boʻlishida oʻzini aybdor deb hisoblamasligini taʼkidladi.
Bosh hisobchi Mansur Qoʻzibekov Turayevning koʻrsatmasi bilan yetkazib beruvchining hisob raqamiga mablagʻ oʻtkazganini va bu jarayondan manfaatdor emasligini, evaziga hech qanday moddiy mablagʻ olmaganini aytdi.
Uning soʻzlariga koʻra, u ishdan boʻshatilishi mumkinligi va oilada yagona boquvchi boʻlgani va krediti borligi sababli u rahbarning “noqonuniy buyrugʻini” bajarishga majbur boʻlgan.
Shuningdek, u tender hujjatlari rus tilida boʻlgani uchun u bilan tanishmaganini bildirdi. Qoʻzibekov mahsulotni qabul qilish dalolatnomasi dastlabki hisob-kitoblarsiz imzolanganini koʻrsatib oʻtdi.
Shu bilan birga, u “Davlat xaridlari toʻgʻrisida”gi qonunga muvofiq mahsulot va tovarlar xarid qilingani, arzonligi tufayli De Nova Agro kompaniyasi tenderda gʻolib chiqqanini taʼkidladi.
Sud Alisher Turayevni Jinoyat kodeksining 167-moddasi 3-qismi “a” bandi (Juda koʻp miqdorda oʻzlashtirish yoki rastrata yoʻli bilan talon-toroj qilish) va 209-moddasi 2-qismi “a” bandi (Takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan sodir etilgan mansab soxtakorligi) bilan aybdor deb topdi va 2-yil muddatga davlat tashkilotida rahbarlik, moddiy va mansabdorlik vazifalarida ishlash huquqidan mahrum etib, 6-yil muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosini tayinladi.
Mansur Qoʻzibekov shu kabi moddalar uchun 5-yilu 6 oyga ozodlikdan mahrum etildi.
Anais Turayev Jinoyat kodeksining 167-moddasi 3-qismi “a” bandi va 28-moddani qoʻllagan holda 209-moddasi 2-qismi “a” bandi (mansab soxtakorligida sheriklik) boʻyicha 5-yilu 1 oy muddatga ozodlikdan mahrum etildi. Hukm ijrosi 2027-yilning 8-iyuliga — 2024-yilning iyul oyida tugʻilgan oʻgʻli uch yoshga toʻlguniga qadar kechiktirildi.
