ЭРО Өзбекстанның АҚШ пенен саўда-экономикалық ҳәм инвестициялық бирге ислесиўиниң 2024-жыл ҳәм усы жылдың 9 айындағы көрсеткишлериниң инфографикасын таярлады.
барыў тарийхы
Өзбекстан Республикасы Президенти Шавкат Мирзиёев еки тәреплеме Өзбекстан - АҚШ бирге ислесиўин кеңейтиў, сондай-ақ, БМШ тәрепинен шөлкемлестирилип атырған илажларда қатнасыў мақсетинде бир неше мәрте әмелий сапар менен АҚШта болды. Мәмлекетимиз басшысының АҚШқа биринши рәсмий сапары 2018-жыл 15-17-май күнлери АҚШ Президенти Дональд Трамптың мирәт етиўине бола әмелге асырылған еди. Сапар даўамында Ақ үй, Конгресс ҳәм Пентагонда сөйлесиўлер өткерилип, Өзбекстан - АҚШ қатнасықларының жаңа басқышын баслап берген келисимлерге қол қойылды.
Кейинги жылларда мәмлекетлер арасындағы сөйлесиў еки тәреплеме ушырасыўлар ҳәм регионаллық басламалар, соның ишинде, "С5+1" платформасы форматында раўажланды.
2025-жыл 20-24-сентябрь күнлери Президентимиздиң БМШ Бас Ассамблеясының юбилей 80-сессиясы илажларында қатнасыў ушын Нью-Йорк қаласына тарийхый сапары болып өтти. Мәмлекетимиз басшысының АҚШ Президенти Дональд Трамп пенен ушырасыўы сапар етиўдиң орайлық ўақыясы болды. Мәмлекет басшылары Өзбекстан - АҚШ стратегиялық шериклик қатнасықларын буннан былай да кеңейтиў ҳәм әмелий бирге ислесиўди кеңейтиўге келисип алды.
Өзбекстан Президенти АҚШқа сапары шеңберинде АҚШ бизнес жәмийетшилигиниң қатнасыўында дөгерек сәўбети, сондай-ақ, бир қатар жетекши трансмиллий компаниялар, корпорациялар, инвестициялық қорлар ҳәм қаржы институтларының басшылары менен сөйлесиўлер өткерди, сондай-ақ, еки тәреплеме, соның ишинде, әҳмийетли минераллар, пуқаралық авиациясы, химия санааты, энергетика ҳәм басқа да тийкарғы тараўларда қол қойылған саўда шәртнамалары ҳәм инвестициялық келисимлерди алмасыў мәресиминде қатнасты.
Саўда-экономикалық қатнасықлар.
2017-2024-жылларда Өзбекстан ҳәм АҚШ арасындағы товар алмасыў 4,1 есеге өсип, 215 миллион доллардан 881,7 миллион долларға жетти. Экспорт 9,9 есеге - 32,1 миллион доллардан 317,4 миллион долларға, импорт болса 3,1 есеге, яғный 182,9 миллион доллардан 564,3 миллион долларға көбейди.
Өзбекстанның сыртқы саўдасында АҚШтың үлеси көрсетилген дәўирде: улыўма товар айланысында 0,8% тен 1,3% ке шекем, экспортта 0,3% тен 1,2% ке шекем, импортта 1,3% тен 1,4% ке шекем артты.
2025-жылдың 9 айы жуўмағында мәмлекетлер арасындағы товар алмасыў көлеми 719,1 миллион долларды (+5,6 процент) қурады.
Саўда структурасы
АҚШта экспорт қурамында тийкарғы үлести хызметлер - 50,6% (программаластырыў, финанслық, мәлимлеме ҳәм транспорт хызметлери), сондай-ақ, нефть өнимлери - 36,9% (газойл, керосин ҳәм нефть вазелини ҳәм басқалар) ийелейди. Кейинги орынларда санаат товарлары - 4,1 процент (алюминий шыбықлар ҳәм профиллер, тоқымашылық өнимлери ҳәм мыстан таярланған буйымлар); машина ҳәм үскенелер - 3,7 процент; азық-аўқат өнимлери - 2,2 процент (қурғақ мийўе, дәм бериўши өнимлер); азық-аўқат емес шийки зат - 1,8 процент (қымбат баҳалы металлардың сынығы ҳәм шығындылары); ҳәр қыйлы таяр өнимлер - 0,5 процент; химиялық элементлер - 0,1 процент; ишимликлер ҳәм темеки - 0,1 процент.
АҚШ импортында машина ҳәм үскенелер үстинлик етеди - 57,5 процент (ушыў аппаратлары, автомобиллер ҳәм олардың бөлеклери, есаплаў блоклары, двигателлер, насослар, станоклар ҳәм санаат үскенелери), хызметлер де салмақлы үлести ийелейди - 22,2 процент (финанс, лицензия, лизинг ҳәм транспорт). Кейинги орынларда химиялық элементлер - 6 процент (дәри қураллары, байланыстырыўшы ҳәм косметикалық элементлер); ҳәр қыйлы таяр өнимлер - 5,1 процент (аппаратлар, әсбап-үскенелер, қағаз өнимлери); санаат товарлары - 4,3 процент (пластмасса ҳәм электротехника өнимлери); азық-аўқат өнимлери - 2,6 процент (қус гөшлери ҳәм қосымша өнимлер); азық-аўқат емес шийки зат - 1,5 процент (целлулоза ҳәм басқалар); ишимликлер ҳәм темеки - 0,7 процент.
Инвестициялық бирге ислесиў
2025-жыл 1-октябрь жағдайына бола, Өзбекстанда АҚШ капиталының қатнасыўында 339 кәрхана жумыс алып бармақта, бул сырт ел инвестициялары қатнасындағы кәрханалардың улыўма санының дерлик 2 процентин қурайды, соннан 89ы қоспа кәрхана ҳәм 250 и толық АҚШ капиталының қатнасыўындағы сырт ел компаниялары болып есапланады.
АҚШтан тиккелей сырт ел инвестициялары ҳәм кредитлериниң көлеми соңғы 8 жылда 63 есеге артып, 2017-жылдағы 8,6 миллион доллардан 2024-жылы 545,9 миллион долларға жеткен.
Улыўма етип айтқанда, 2017-2024-жыллары Өзбекстан экономикасына АҚШтан тартылған сырт ел инвестициялары ҳәм кредитлериниң жәми көлеми 2,6 миллиард доллардан артты.
Инвестициялар тийкарынан таў-кән санааты (тәбийий газ қазып алыў), қайта ислеў санааты (металлургия, автотранспорт қураллары, ишимликлер ҳәм тоқымашылық өнимлерин ислеп шығарыў), қурылыс, хызмет көрсетиў (көшпес мүлк пенен байланыслы операциялар, билимлендириў) ҳәм аўыл хожалығына қаратылды.
Ҳуқықый тийкар ҳәм ерисилген келисимлер
Мәмлекетлер арасында саўдада ең қолайлы режим әмел етеди.
Өзбекстан Таў-кән санааты ҳәм геология министрлиги 2024-жыл сентябрь айында АҚШ пенен геологиялық-излеў, қазып алыў ҳәм жоқары қосымша қунлы өнимлер шынжырын жаратыў бойынша бирге ислесиўди беккемлеўге қаратылған "Шешиўши пайдалы қазылмалар тараўында өз-ара түсинисиў меморандумы"на қол қойған еди.
Сондай-ақ, 2024-жыл сентябрь айында Нәшебентлик затлардың нызамсыз айланысы, жынайый дәраматларды легалластырыў, бажыхана төлемлерин төлеўден бас тартыў, адам саўдасы ҳәм трансмиллий жынайый топарлардың жумысына қарсы гүресиў бойынша мәлимлеме алмасыў ҳәм биргеликтеги илажларды нәзерде тутатуғын "Бажыхана бирге ислесиўи ҳәм өз-ара жәрдем ҳаққындағы келисим"ге қол қойылды.
Саўда-экономикалық ҳәм туризм тараўларында еки тәреплеме мәмлекетлераралық қатнасықларды буннан былай да раўажландырыў ушын қолайлы шараятлар жаратыў мақсетинде Президенттиң 2025-жыл 3-ноябрьдеги пәрманы менен 2026-жыл 1-январьдан АҚШ пуқаралары ушын Өзбекстанға кириўде визасыз тәртип белгиленди.
"СЦ5+1" көп тәреплеме бирге ислесиў форматы
2015-жылдан берли Орайлық Азия сыртқы ислер министрлери ҳәм АҚШ Мәмлекетлик хаткери дәрежесинде "С5+1" өз-ара бирге ислесиў форматы әмел етпекте.
2023-жыл сентябрь айында Нью-Йорк қаласында Орайлық Азия мәмлекетлери ҳәм АҚШ басшылары дәрежесинде биринши саммит болып өтти.
2024-жыл сентябрь айында Орайлық Азия мәмлекетлери сыртқы ислер министрлери ҳәм АҚШ Мәмлекетлик хаткериниң ушырасыўы болып өтти, онда "Минерал ресурслар бойынша С5+1" сөйлесиўи басланды, сондай-ақ, АҚШ ҳәм регион мәмлекетлериниң исбилерменлик шериклигин қоллап-қуўатлаў бойынша биринши "В5+1" форумы өткерилди.
Вашингтонда болып өтетуғын мәмлекет басшылары дәрежесиндеги "С5+1" саммитинде экономикалық, инвестициялық ҳәм технологиялық бирге ислесиўдиң жаңа бағдарлары белгилеп алыныўы, Орайлық Азия мәмлекетлериниң глобал жеткерип бериў шынжырларындағы қатнасын кеңейтиў, энергетика, транспорт ҳәм "жасыл" экономика тараўларындағы бирге ислесиўди тереңлестириў мәселелери көрип шығылыўы күтилмекте.
Сондай-ақ, турақлы раўажланыў ҳәм регионаллық турақлылықты беккемлеўге қаратылған инновациялар, билимлендириў ҳәм қәўипсизлик тараўларындағы қоспа басламаларды додалаў режелестирилген.
ЭРО Жәмийетшилик пенен байланыслар секторы.
