Бу «Ўзбекистон Республикаси фуқароларини, чет эл фуқароларини ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни яшаш жойи ва турган жойи бўйича ҳисобга олиш тўғрисида»ги янги қонунда назарда тутилган. Қонунчилик палатаси уни ўтган йилнинг 15 октябрида, Сенат 24 январда, президент эса 11 июлда имзолади. Ҳужжат уч ойдан кейин — 2025 йил 12 октябрда кучга киради.

Амалдаги қонунни бекор қилиш президентнинг 2023 йил 8 майдаги фармони билан кўзда тутилган, чунки амалдаги тартиб янгиланган Конституциянинг 32-моддасида назарда тутилган фуқароларнинг мамлакат бўйлаб эркин ҳаракатланиш, шунингдек, яшаш ва бўлиб туриш жойини танлаш ҳуқуқларини чеклайди.

Амалдаги қонунга кўра, фақат 12 тоифадаги фуқаролар (уй-жой мулкдорлари, қариндошлар, васийликдаги ва тарбиялаш учун оилага қабул қилинган болалар, ота-онаси бўлмаган вояга етмаган қондош ака-ука ва опа-сингиллар, парламент, президент, Вазирлар маҳкамаси томонидан ёки улар билан келишилган ҳолда сайланган, тайинланган, тасдиқланадиган фуқаролар, шунингдек, уларнинг оила аъзолари ва бошқа шахслар) доимий прописка қилиниши керак.

Энди бу рўйхат бекор қилинди — ҳар қандай фуқаро доимий пропискадан ўтиши мумкин. Фуқароларни яшаш жойи бўйича рўйхатга олишнинг хабардор қилиш тартибини жорий этишга қаратилган янги механизмлар ҳам жорий этилмоқда.

Фуқароларга, шунингдек, доимий яшовчи чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали ёки ўзлари учун қулай бўлган ички ишлар органларининг миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлимлари, давлат хизматлари марказлари орқали шахсан бўлиб турган жойи бўйича рўйхатдан ўтиш учун онлайн ариза бериш имконияти берилади.

«Е-xabar berish» тизими жорий этилмоқда, бу тизим орқали Ўзбекистонда доимий яшовчи чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни яшаш жойи бўйича рўйхатга олиш учун ариза берган шахсларни ҳисобга олиш ва рўйхатга олиш амалга оширилади.

Фуқароларнинг яшаш жойида пропискасиз бўлиш муддати 15 иш кунидан 10 иш кунигача қисқартирилади.

Доимий рўйхатдан ўтиш

Ўзбекистон фуқароларини яшаш жойи бўйича рўйхатга олиш бир неча усул билан амалга оширилиши мумкин:

• ички ишлар органларининг миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлимларида шахсий ариза билан;
• давлат хизматлари марказларида шахсий ариза билан;
• Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали — билдиришнома асосида.

Шахсан рўйхатдан ўтиш учун фуқаро қуйидагиларни таъминлаши керак:

• уй-жой мулкдорининг турар жой бериш тўғрисидаги аризаси (розилиги) ёки агар унинг шахсан ҳозир бўлиши мумкин бўлмаса, нотариал тасдиқланган розилиги;
• мулкдорнинг паспорти ёки идентификация картаси, шунингдек, паспорти ёки шахсий гувоҳномаси.

Агар ариза берувчи 16 ёшга тўлмаган болани ҳам рўйхатга олаётган бўлса, қўшимча равишда туғилганлик тўғрисидаги гувоҳнома ёки боланинг шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжат, шунингдек, агар бола васийлик остида бўлса ёки тарбиялаш учун оилага берилган бўлса, васийлик ёки ҳомийликни тасдиқловчи ҳужжатлар талаб қилинади.

Бироқ агар бола ота-онаси ёки ота-онасидан бирининг яшаш жойида рўйхатга олинган бўлса, мулк эгасининг розилиги талаб қилинмайди.

Корхоналар ёки муассасалар томонидан бошқариладиган расмий турар жой биноларида (ётоқхоналарда) рўйхатдан ўтиш учун ташкилот раҳбариятининг буйруғи ёки ёзма рухсати талаб қилинади.

Ҳужжатларни топширгандан сўнг масъул ходим уларнинг ҳақиқийлигини текширади, электрон рўйхатга олиш шаклини тузади ва «Manzil» тизимига юклайди. Шакл аризачи томонидан фойдаланувчи идентификацияси ва текширувидан фойдаланган ҳолда тасдиқланади. Агар рўйхатдан ўтиш my.gov.uz портали орқали амалга оширилган бўлса, ариза аризачи томонидан ҳам, бино эгаси томонидан ҳам тасдиқланади.

Электрон рўйхатга олиш аризасини кўриб чиқиш муддати бир иш кунидан ошмаслиги керак. Жараён тугагандан сўнг, фуқарога электрон ёки қоғоз шаклда яшаш жойи бўйича рўйхатдан ўтгани тўғрисидаги гувоҳнома берилади.

Вақтинчалик рўйхатдан ўтиш

Ўзбекистон фуқароларини яшаш жойи бўйича ҳисобга олиш эндиликда янги қоидалар билан тартибга солинади. Қонунга кўра, фуқаролар қуйидагича рўйхатдан ўтишлари мумкин:

• ички ишлар органларининг миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлимларида шахсий аризасига кўра;
• ички ишлар бўлимининг қўллаб-қувватлаш пунктларида ва маҳалла ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларида;
• давлат хизматлари марказларида;
• Ягона интерактив давлат хизматлари портали ёки «Е-xabar berish» тизими орқали — билдиришнома асосида;
• «E-Mehmon» тизими орқали — билдиришнома асосида — меҳмонхоналарда ёки тиббиёт муассасаларида қолиш вақтида.

Доимий прописканинг йўқлиги вақтинчалик яшаш жойи бўйича рўйхатга олишни рад этиш учун асос бўла олмайди.

Рўйхатдан ўтиш учун фуқаро қуйидагиларни тақдим этиши керак:

• мулк эгасининг аризаси ёки розилиги (зарурат туғилганда нотариал тасдиқланган);
• мулкдор ва рўйхатдан ўтаётган шахснинг паспорти ёки шахсий гувоҳномаси;
• агар 16 ёшга тўлмаган бола кўрсатилган бўлса — унинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномаси ёки шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжат;
• васийлик ёки ҳомийлик ҳолатида — тасдиқловчи ҳужжатлар.

Агар уй-жой ижараси шартномаси тузилса ва у солиқ органида рўйхатга олинган бўлса, мулкдорнинг розилиги талаб қилинмайди. Ижара шартномаси бўйича вақтинча рўйхатдан ўтиш бир йилгача бўлган муддатга мумкин.

Болани ота-онанинг манзилида рўйхатдан ўтказишда эгасининг розилиги ҳам талаб қилинмайди.

Офис бинолари ва ётоқхоналар учун корхона раҳбарининг буйруғи ёки ёзма рухсати талаб қилинади.

Барча тақдим этилган ҳужжатлар текширилади, шундан сўнг масъул ходим томонидан электрон ариза тузилади ва «E-xabar berish» тизимига юкланади. Фуқаронинг ўзи ҳам — my.gov.uz портали ёки «E-xabar berish» тизими орқали, электрон идентификация ва тасдиқлаш воситаларидан фойдаланган ҳолда мурожаат қилиши мумкин. Солиқ идорасида тузилган шартнома бўйича ижарачилар учун мулкдорнинг тасдиғи талаб қилинмайди.

Фуқаро меҳмонхонага жойлашган ёки стационар даволанаётган бўлса, «E-Mehmon» тизими орқали меҳмонхона ёки тиббиёт муассасаси ходими томонидан электрон ариза шакллантирилади.

Электрон аризани кўриб чиқиш бир иш кунидан ошмаслиги керак. Рўйхатга олингандан сўнг, фуқаро электрон ёки қоғоз шаклда яшаш жойида рўйхатдан ўтгани тўғрисидаги гувоҳнома олади.

Агар рўйхатга олиш муддати тугаган бўлсаю, фуқаро ушбу манзилда яшашни давом эттираётган бўлса, у 10 иш куни ичида қайта рўйхатдан ўтиши шарт.