Миллий ҳунармандчиликнинг бу тури асрлар давомида ривожланиб оилаларда вояга етаётган ҳар бир қиз қўлига игна олиб, онаси, момосидан бу ҳунарни ўрганиши одат тусини олган эди.
Бироқ, қўл меҳнати билан боғлиқ бу каби юмушларни турли техника ёрдамида бажариш амалиёти кириб келиши қўл меҳнати орқали бажариладиган айрим ҳунарлар қисман унутилишига сабаб бўлмоқда. Лекин, куни кеча кўҳна Кешда ташкил этилган халқаро каштачилик байрамида қадимий ҳунармандчилик қайта жилоланди, десак адашмаймиз.
“Ҳунарманд” уюшмаси ҳамда Қашқадарё вилояти ҳокимлиги ташаббуси билан Шаҳрисабз шаҳри марказида Президентимизнинг “Аҳолини ҳунармандчиликка жалб қилиш ва ҳунармандчилик фаолиятини ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони ижросини таъминлаш мақсадида Халқаро ироқи каштачилик фестивали ўтказилди.
Тадбирда Қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳри ҳамда мамлакатимизнинг барча вилоятларидан ва қўшни Афғонистон, Қирғизистон, Қозоғистондан келган каштадўз ҳунармандлар ўз маҳсулотлари билан иштирок этди.
Мазкур халқаро тадбир халқимизнинг қадимий тарихи ва маданий ҳаётини ҳар томонлама кенг ёритиш, кўп қиррали ўзбек миллий ҳунармандчилигининг ироқи каштачилигини кенг намойиш қилиш, унинг ноёб намуналарини тарғиб этиш, ушбу йўналишда турли халқлар ўртасида тажриба алмашиш, дўстлик ва ҳамкорлик алоқаларини янада ривожлантириш, ҳунармандчилик анъаналари ва мактабларини сақлаш ҳамда қайта тиклаш мақсадида ташкил этилди.
— Мазкур фестивалда илк бор иштирок этяпман, — дейди қирғизистонлик Бегойим Жапарова. — Бизда ҳам қадимдан каштачилик яхши ривожланган. Ҳар бир оилада қиз туғилса, оналаримиз қизининг сепига кашта тикишган. Уни тикиш жараёнида чиройли гуллар нусхаси туширилиши билан ён қисмига турли халқ мақолларини, ҳикматли сўзларни ҳам айнан кашта ипи билан тикиб қолдиришган. Бугунги тадбирга баъзи намуналардан олиб келдик.
Фестиваль биз учун ажойиб ўтди. Бир қатор дўстлар орттирдик. Ўзбек каштачилиги билан яқиндан танишиб, уста-ҳунармандлар билан ҳамкорлик қилишга келишиб олдик. Шу жараёнда Соҳибқиронга бешик бўлган гўзал Шаҳрисабзни ҳам зиёрат қилдик. Менга мамлакатингиз жуда ёқди. Келгуси сафар жамоамиз билан бирга алоҳида томоша қилиш учун келишни ният қилдик.
Халқаро тадбирнинг Шаҳрисабз шаҳрида ўтказилаётгани бежиз эмас. Шаҳар қадимдан ҳунармандчиликнинг ироқи каштачилиги ривожланган маданий марказлардан бири бўлиб келган. Бу ерда нафақат каштачилик, балки халқ амалий санъатининг турли йўналишлари юксак даражада тараққий этган. Ироқи каштачилигида уста-шогирд анъаналари аждодлардан авлодларга етказиб келинган.
— Ироқи каштачилигини биз болалигимизда ўрганганмиз, — дейди шаҳрисабзлик ҳунарманд Умида Зикриллаева. — Анча йиллардан буён каштадўзлик билан шуғулланиб келаман. Ушбу халқаро фестивалнинг шаҳримизда ташкил этилиши биз учун шараф. Бугун тадбирда ўзимиз тиккан кашталар билан иштирок этиб, кўргазмада кўпчиликнинг ҳайрати ва ҳавасини келтирдик. Бошқа мамлакатларнинг миллий маҳсулотлари билан ҳам яқиндан танишишга имкон бўлди.
Каштачилик тараққиётини Осиё, Европа, Америка маданий ёдгорликлари, адабий манбалардаги кашталар тасвирида, шунингдек, сақланиб қолган каштадўзлик намуналарида кузатиш мумкин. Кашта чоклари, кашта тикиш ва услубларининг турли-туманлиги ўзбек каштадўзларининг катта санъатидан далолат беради. Жумладан, Нурота, Бухоро, Самарқанд кашта маҳсулотлари кўпроқ йўрма чок билан, Шаҳрисабзда йўрма, кандахаёл, ироқи, Тошкентда эса кўпроқ босма чок билан тикилган. Момоларимиздан бизга мерос бўлиб келаётган амалий безак турларининг энг қадимий ва кенг тарқалган тури каштачиликдир.
— Шу ҳунар билан шуғулланиб келаётганимга ўттиз йил бўлди, — дейди ургутлик каштадўз-ҳунарманд Мавлуда Ҳамдамова. — Шунинг ортидан рўзғор тебратиб, турмуш шароитмни яхшиладик. Шу билан бирга, етмиш нафар хотин-қизни ҳам иш билан таъминлаганман. Фестивалда иштирок этиш давомида бошқа ҳунармандлар билан тажриба алмашдик, маҳсулотлари билан танишдик. Биласизми, Самарқандда ҳам бу соҳа яхши ривожланган. Фестивалда Шаҳрисабзда ҳам ироқи каштачилиги кенг оммалашганининг гувоҳи бўлдик. Шунингдек, Сурхондарё, водий вилоятларининг ўзига хос йўналишлари билан танишиш имкони бўлди. Бу эса ўзаро ҳамкорлигимизни мустаҳкамлашга ёрдам беради.
Ҳа, халқнинг ҳаёти ва урф-одатлари билан чамбарчас боғлиқ бўлган бу санъат тури қўли гул чеварлар томонидан асрлар оша янада сайқалланиб бораверади. Энг муҳими, амалий-безак санъатимизнинг бу қадимий тури замонавий каштачилик орқали уйғунлашган ҳолда ўз ўрнини, аҳамиятини сақлаб қолади.
Акбар РАҲМОНОВ,
“Янги Ўзбекистон” мухбири
