Вазн йўқотиш қандай содир бўлади?
Вазн йўқотиш кунлик сарфлайдиганингизга нисбатан камроқ калория истеъмол қилганингизда содир бўлади. Аксинча, сиз сарфлайдиганингиздан кўпроқ калория истеъмол қилсангиз, вазн ортади. Агар истеъмол қилинган калориялар сони сиз сарфлайдиган калориялар сонига тенг бўлса, сиз тана вазнингизни ўзгаришсиз сақлаб қоласиз. Сиз истеъмол қиладиган ҳар қандай озиқ-овқат ёки ичимликлар калорияси сиздаги умумий калория миқдорини ташкил қилади. Яъни, энергия ёки калория сарфи деб аталадиган ҳар кунги калориялар ҳисоби бироз мураккаброқ.
Вазн йўқотишга таъсир қилувчи омиллар
Вазн йўқотиш тезлигига бир нечта омиллар таъсир қилади. Уларнинг аксариятни сиз назорат қила олмайсиз.
Жинс
Сиздаги ёғ-мушаклар нисбати вазн йўқотиш қобилиятингизга катта таъсир қилади. Аёллар одатда эркакларникига қараганда кўпроқ ёғ-мушак нисбатига эга бўлгани сабабли, улар бир хил бўйли эркакларникига қараганда 5-10% паст РМРга эга бўлади.
Яъни аёллар одатда эркакларникига қараганда 5-10% камроқ калория йўқотадилар. Шунинг учун калорияларда тенг диетага риоя қилинганда эркаклар аёлларга қараганда тезроқ вазн йўқотишга мойилдир.
Ёш
Қариш билан содир бўладиган танадаги кўплаб ўзгаришлардан бири бу тана таркибидаги ўзгаришлар – ёғ массаси кўпаяди ва мушак массаси камаяди.
Ушбу ўзгариш, шунингдек, асосий органларнинг калорияларга бўлган эҳтиёжини камайтириш каби бошқа омиллар билан бирга, РМРнинг пасайишига ёрдам беради.
Бошланиш нуқтаси
Сизнинг бошланғич тана массангиз ва организмингиз тузилиши қанчалик тез озишингизга таъсир ўтказмай қолмайди. Турли хил вазнга эга кишилар турли миқдордаги вазндан халос бўлиш учун бир хил фоизда калория йўқотишига тўғри келиши ҳам мумкин. Умуман олганда, вазн йўқотиш мураккаб жараёндир.
Оғирроқ одам икки баравар вазн йўқотиши мумкин бўлса-да, камроқ вазнга эга бўлган одам тана вазнининг тенг фоизини йўқотиши мумкин (10/250 = 4% га нисбатан 5/125 = 4%).
Калория танқислиги
Ортиқча вазндан халос бўлиш учун сиз ёмон калория мувозанатини яратишингиз керак. Ушбу калория танқислиги даражаси қанчалик тез вазн йўқотишингизга таъсир қилади.
Мисол учун, 8 ҳафта давомида кунига 500 калория камроқ истеъмол қилиш, кунига 200 калория камроқ истеъмол қилишдан кўра кўпроқ вазн йўқотишга олиб келади. Бироқ калория танқислигининг юқорилаб кетмаслигига ишонч ҳосил қилинг.
Уйқу
Уйқу, кўпчилик бундай ўйламаса-да, вазн йўқотишнинг катта сабабларидан бири. Сурункали уйқусизлик калориялар парчаланишига ва унинг тезлигига сезиларли даражада тўсқинлик қилиши мумкин.
Бир кеча-кундуз уйқусиз қолиш сизнинг юқори калорияли, озуқавий моддаларга эга бўлмаган овқатларга, масалан, печенье, кекс, ширин ичимликлар ва чипсларга бўлган хоҳишингизни ошириши кўрсатилган.
2 ҳафталик кузатувда калория чекланган диетада таваккалига танланган иштирокчилар ҳар кеча 5,5 ёки 8,5 соат ухлашди. 5,5 соат ухлаганлар кечаси 8,5 соат ухлаганларга қараганда 55% кам ёғ ва 60% кўпроқ ёғсиз тана вазнини йўқотди.
Бошқа омиллар
Вазн йўқотиш тезлигига бир қанча бошқа омиллар таъсир қилиши мумкин, жумладан:
Дори-дармонлар. Антидепрессантлар ва бошқа антипсикотиклар каби кўплаб дорилар килограмм ортишига ёки вазн йўқотишига тўсқинлик қилиши мумкин.
Тиббий ҳолатлар. Касалликлар, шу жумладан депрессия ва ҳипотироидизм, қалқонсимон бездаги метаболизмни тартибга солувчи гормонларни жуда кам ишлаб чиқариш ҳолати вазн йўқотишни секинлаштириши ва килограмм ортишини рағбатлантириши мумкин.
Оила тарихи ва генетика. Ортиқча вазнли одамлар билан боғлиқ яхши ривожланган генетик компонент мавжуд ва у вазн йўқотишига таъсир қилиши мумкин.
Вазн йўқотишда соғлом овқатланиш
Озиш учун сон-саноқсиз диета турлари мавжуд - барчаси самарали ва тез натижани ваъда қилади - қайси бири энг яхши эканлигини билиш қийин. Бироқ муаллифлар ўз дастурларини қолганларидан устун деб билишса-да, вазн йўқотиш учун ягона энг яхши парҳез мавжуд эмас. Энг муҳими, соғлом, оз калорияли овқатланиш тартибига риоя қилишдир. Бироқ, узоқ вақт давомида жуда паст калория диетасига риоя қилиш кўп одамлар учун қийин ва кўпчилик диеталар шу туфайли муваффақияцизликка учрайди. Муваффақиятга эришиш имкониятингизни ошириш учун фақат калория истеъмолини меъёр даражасида камайтиринг, диетангизни афзалликларингиз ва соғлиғингизга қараб мослаштиринг ёки малакали диетолог билан ишланг. Ёғ парчаланишини максимал даражада ошириш ва мушаклар йўқолишининг олдини олиш ёки минималлаштириш учун парҳезни жисмоний машқлар билан, шу жумладан аеробика ва жисмоний машқлар билан уйғунлаштиринг. Ёғли қилиб тайёрланган озиқ-овқатлардан воз кечиш ва сабзавот, мевалар, дуккакли ўсимликлар, соғлом ёғлар ва оқсиллар каби соғлом озиқ-овқатларни таомномангизга киритиш орқали сиз вазн йўқотиш ва умумий соғлиғингизни янада рағбатлантиришингиз мумкин.
Хавфсиз озиш
Аксарият одамлар жуда тез вазн йўқотишга умид қилишса-да, озишга асталик билан эришилгани маъқул. Тез вазн йўқотиш ўт пуфагида тошлар, сувсизланиш ва тўйиб овқатланмаслик хавфини ошириши мумкин.
Вазн йўқотиш дастури бошида озиш тезроқ содир бўлиши мумкин бўлса-да, мутахассислар ҳафтасига тана вазнининг тахминан 1 фоизидан камайтириб боришни тавсия қилади. Бундан ташқари, вазн йўқотиш бир текис кетадиган жараён эмаслигини ёдда тутинг. Баъзи ҳафталарда кўпроқ вазн йўқотиб, бошқа ҳафталарда эса камроқ ёки умуман йўқотмаслигингиз мумкин. Шундай қилиб, агар вазн йўқотиш жараёни бир неча кун давомида секинлашса тушкунликка тушманг.
Озиқ-овқат кундалигидан фойдаланиш, шунингдек, ўзингизни мунтазам равишда ўлчаб туриш сизга тўғри йўлдан кетишингизга ёрдам беради.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ўз-ўзини назорат қилиш усулларини қўллаш, масалан, диета ва вазнни қайд этиб бориш, вазн йўқотиш ва уни ушлаб туришда бундай қилмайдиганларга қараганда анча муваффақиятли бўлади.
Интернет манбалари асосида
Маликахон Ражабова тайёрлади
