Ushbu loyiha Belarussiya Ulugʻ Vatan urushi tarixi davlat muzeyi, Oʻzbekiston Respublikasining Belarus Respublikasidagi elchixonasi, Oʻzbekiston Respublikasining “Oʻzarxiv” agentligi hamkorligida tashkil etilgan. Bunda oʻzbek xalqining Ulugʻ Vatan urushi yillarida fashizm ustidan qozonilgan umumiy Gʻalabaga qoʻshgan hissasi “Oʻzarxiv” agentligi suratlarida ochib berilgan.
Urushning dastlabki kunlaridanoq butun respublika boʻylab aholi dushmanni magʻlub etish uchun bor kuchini berishga tayyorligini bildirgan mitinglar boʻlib oʻtdi. Urushda Oʻzbekistonning 2 millionga yaqin aholisi qatnashdi, 538 mingdan ortiq kishi frontdan qaytmadi, 158 mingdan ortiq kishi bedarak yoʻqoldi.
Ularning jangovar jasorati yuqori baholandi. Minglab oʻzbekistonliklar orden va medallar bilan taqdirlangan, 300 dan ortiq kishi Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni bilan taqdirlangan. Front ortidagi fidokorona mehnat urush tarixi shonli sahifalaridan oʻrin olgan. Oʻzbekiston frontga paxta, gʻalla, kartoshka, sabzavot, meva, goʻsht, jun yetkazib berdi. Respublika aholisi tanklar va samolyotlar qurish uchun mablagʻ yigʻdi. Bu yerda evakuatsiya qilingan korxonalar qabul qilindi va koʻplab harbiy gospitallar joylashtirildi. Oʻzbekiston koʻplab insonlar, jumladan, olimlar, yozuvchilar uchun mehmondoʻst uyga aylangan.
Ulugʻ Vatan urushi tarixi Belarus davlat muzeyi materiallarida Oʻzbekiston oʻgʻlonlarining Belarus zaminidagi ogʻir taqdiri haqida hikoya qilinadi. Asirlik millionlar fojiasi edi. 1941-yil iyun oyida Minsk rayoni Masyukovщina qishlogʻi yaqinida gitlerchilar harbiy asirlari uchun 352-sonli Shtalag lagerini qurdi. 1944-yil iyuligacha boʻlgan davrda bu yerda 80 mingdan ortiq odam halok boʻlgan. “Abadiy xotira sizlarga, sovet xalqi oʻgʻillari” kitobida bayon qilinishcha, ushbu lager qurbonlari orasida 40 nafar Oʻzbekistonlik ham boʻlgan. Belorussiya partizanlarining 11 foizi 1941-yil yozida mudofaa janglarida qatnashgan, ammo asir tushgan yoki qurshovda qolgan Qizil Armiya askarlaridir. Ularning asirlikdan qutulganlari, qamaldan chiqa olganlari keyinchalik xalq qasoskorlari safiga qoʻshildi. Shunday qilib, Minsk oblastidagi Razgrom brigadasining “Iskra” partizan otryadida 15 millat vakillari jang qildi. Ular orasida qoʻporuvchi guruh qoʻmondoni oʻzbekistonlik Gʻantoy Toshniyazov ham bor edi. 1944-yilda u dushman eshelonini portlatishda vafot etdi.
Oʻzbek va belarus xalqlari belarus partizanlari safida oʻzbekistonlik Mamadali Topvoldiyev jang qilganidan faxrlanadi. U 1941-yil yozida Belorussiya hududidagi mudofaa janglarida qatnashgan, Borisov rayonida asirga tushgan va u yerdan qochishga muvaffaq boʻlgan. Mamadali Mogilev oblastining Kruglyanskiy rayonida quroldosh doʻstining onasi Anna Vasilyevna Rыlkovaning uyida boshpana topdi. Vaqti kelib u “Chekist” brigadasi 5-partizan otryadining razvedka boʻlimi komandiri boʻldi, koʻpriklar, yoʻllarni minalash, dushman eshelonlarini yoʻq qilish boʻyicha koʻplab harbiy operatsiyalarda ishtirok etdi. 1944-yilda Mamadali Topvoldiyevga Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni berilgan.
Vaqtinchalik koʻrgazma 2023-yil 17-yanvardan 5-martgacha davom etadi, deb xabar beradi Mustaqil davlatlar hamdoʻstiligi ijroiya qoʻmitasi.
