Айниқса, фуқароларнинг ўзига тегишли хусусий мулк ва ер-жойни расмийлаштириб олиши ҳуқуқини берадиган қонуннинг қабул қилиниши миллионлаб юртдошларимиз кутаётган тарихий ҳужжат бўлди. Бу ўтган йиллардаги энг муаммоли соҳалардан бири бўлган кадастр хизматининг 2017 йилдан кейин тубдан янгиланиб, фуқаролар билан бевосита ишлайдиган, уларнинг мурожаатларини тезкор, қисқа вақтда, ортиқча қоғозбозликсиз ҳал этадиган тизимга айлангани билан боғлиқ.

Мамлакатимиз мустақиллигининг 34 йиллиги байрами арафасида “Содиқ хизматлари учун” медали билан муко­фотланганимни эшитиб, шулар ҳақида ўйладим. Бу нафақат менинг, балки бу­тун жамоамиз меҳнатига берилган юк­сак баҳо эканини ҳис қилдим. Кадастр тизимидаги катта ислоҳотлар орқали мамлакатимиз тараққиёти, халқимиз фаровонлигини таъминлашга ҳисса қў­шаётганим, юртдошларимизнинг ер ва хусусий мулк билан боғлиқ масалалари­га ечим топишда иштирок этаётганим­дан ғурурландим.

Юртимизда замонавий кадастр тизи­мини ривожлантириш, халқимиз ҳаёти учун зарур бўлган аниқ ва ишончли маълумотларни шакллантириш, уларни илғор технологиялар ёрдамида ама­лиётда фаол қўллашни вазифа қилиб олганмиз. Ислоҳотлар орқали ер ва ка­дастр соҳасида шаффофликни таъмин­лаш, ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, одамлар манфаатини ҳимоя қи­лиш ҳаракатидамиз. Бу йўлда рақамли технологиялар, геоахборот платформа­лари ва замонавий ахборот тизимлари­дан кенг фойдаланишга интиляпмиз. Боиси, бу соҳада ҳар бир рақам, ҳар бир координата мамлакатимиз келажаги, иқтисодий режалар ва фуқаролар ман­фаатига хизмат қилади.

Кадастр соҳаси катта йўналиш бў­либ, баъзилар ўйлаганидек, ерни ўлчаш билангина шуғулланадиган тизим эмас. Айниқса, кейинги йилларда соҳанинг за­монавий йўналишлари, хусусан, фазовий маълумотларнинг миллий инфратузилма­сини яратиш, аэрокосмик суратга олиш, топографик ва геодинамик тадқиқотлар­ни йўлга қўйиш орқали картографик мо­ниторинг олиб боришда мутлақо янгича ёндашувлар амалга ошириляпти. Чунки ернинг аниқ қиёфаси нафақат геодезия соҳаси ютуғи, балки бутун иқтисодиёт тараққиёти, тўғри қарорлар қабул қили­ниши учун асосий манбадир.

Ана шу жараёнларнинг ҳар бирида шаффофлик ва аниқликни таъминлаш ниҳоятда муҳим. Айниқса, давлат чегара­ларини аниқлаш ва мустаҳкамлаш соҳа­даги энг масъулиятли вазифалардан бири. Чегарадош давлатлар билан музокаралар­да иштирок этиш, аниқ координаталарни белгилаш, картографик ва гидрографик маълумотларни тайёрлаш жараёнининг барчасида ҳар бир ҳужжат, ҳар бир чизиқ Ватан манфаатини акс эттиради.

Бугун Ўзбекистон Республикаси давлат чегарасининг умумий узунли­ги 7109 километрга яқин. Шундан 99 фоизида делимитация ишлари якунига етказилган, 1 фоизида жараёнлар да­вом этяпти. Хусусан, ўзбек — қирғиз, ўзбек — тожик ҳамда ўзбек — туркман давлат чегарасида демаркация қилиш ишлари жадал давом эттирилмоқда. Масалан, Ўзбекистон — Қирғизистон давлат чегарасини тартибга солиш мақ­садида географик объектлар, жойлар­нинг рельефи ва табиий объектлардан фойдаланиш имкониятларини инобатга олиб, лойиҳавий демаркация чизиғи ўтиши юзасидан Ўзбекистон манфаати­дан келиб чиқиб таклифлар тайёрланган. Ўзбек — тожик давлат чегарасида эса чегара белгиларини ўрнатиш юзасидан томонлар билан бирга ишчи лойиҳа­лар ишлаб чиқилмоқда. Улар асосида ўзбек — тожик давлат чегараси чизиғи­га чегара белгиларини ўрнатиш ишлари ҳам параллел тарзда бажариляпти.

Табиат инъом этган катта бойлик — 44 миллион 900 минг гектар майдонга эга халқмиз. Демак, қишлоқ хўжалиги ва бошқа соҳаларни ривожлантириш имкониятимиз ҳам анча юқори. Бундан янада тўғри ва унумли фойдаланиш учун ҳар қарич ернинг аниқ ҳисоби бў­лиши керак. Кадастр соҳасидаги катта қадамлардан яна бири ҳам шу билан боғлиқ.

Юртимизда 2022 йил 1 майдан бош­лаб илк марта қишлоқ хўжалиги ерла­рини рўйхатдан ўтказиш тизими йўлга қўйилган эди. Шундан сўнг бошқа май­донларни ҳам хатловдан ўтказиш жараё­ни бошланди. Ҳисоб-китоби мунтазам янгилаб бориладиган ер майдонлари хатлови натижаси эса “UZKAD” электрон тизимига киритиб борилади. Бугун мамлакатимизнинг жами ер майдонидан 42,5 миллион гектари ёки 95 фоизи ана шу тизимга киритилиб, электрон хари­таси яратилди. Қолаверса, 42,1 миллион гектар майдон жами 1,9 миллион ердан фойдаланувчи кесимида кадастр йиғма жилдлари шакллантирилган ҳолда давлат рўйхатидан ўтказилди.

Амалдаги қонунчиликка мувофиқ, ер — умуммиллий бойлик. Умуммил­лий бойлик тушунчаси эса мамлакат ер фондининг умумий тарзда давлат мулки эканини англатади. Бошқа та­биий ресурслар каби ер ҳам давлат муҳофазасида бўлгани сабабли ундан оқилона, тўғри ва илмий асосланган тарзда фойдаланиш лозим. Ноқонуний хатти-ҳаракатлар эса жавобгарликка сабаб бўлади.

Шу боис, Кадастр агентлиги бу бо­рада ҳам доимий назорат тадбирларини ўтказади. Хусусан, жорий йилнинг етти ойида амалга оширилган ер ва кадастр назорати тадбирлари натижасида 35 минг 449 та ҳолатда 2448,4 гектар ерни ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш бўйича ҳуқуқбузарликлар аниқланди. Берилган ёзма кўрсатмалар асосида 24 минг 382 та ҳолатда 1202,6 гектар, яъни 69 фоиз ерда қонун бузилиши ҳолатлари ихтиёрий равишда бартараф этилди.

Шу билан бирга, ўтган ярим йил­ликда геодезия ва картография фаолия­тига оид 132,3 миллиард сўмлик ишлар экспертизадан ўтказилди. Махфий кар­тография ва геодезия материалларини бериш бўйича 1608 та материал фойда­ланувчиларга тақдим этилди. Шунинг­дек, “Лицензия” АТ орқали юборилган 75 та хабарнома таҳлил қилиниб, реестр­да ҳисобга олинди.

Умуман, кадастр тизимининг ҳар бир ислоҳоти ортида минглаб мутахассис­ларнинг меҳнати, фидойилиги ва масъ­улияти бор. Бу жараёнларда иштирок этиш, билим ва тажрибам билан ҳисса қўшиш — мен учун катта бахт.

Кўксимга тақилган юксак мукофот эса бу йўлда янада кўп куч ва ғайрат ба­ғишлайди. Олдимизда катта вазифалар, янги ислоҳотлар ва юксак мақсадлар турибди. Уларни амалга оширишда та­шаббускор, фидойи бўлишимиз лозим. Бундан кейин ҳам мустақил Ўзбекис­тонимизда кадастр соҳасини янада ри­вожлантириш, дунё андозаларига мос, юртимиз келажагига муносиб лойиҳа­лар яратишга ҳисса қўшишни мақсад қилганман.

Тўлқин АБДУЛЛАЕВ,

Кадастр агентлиги директори

ўринбосари, “Содиқ хизматлари учун” медали соҳиби