Сентябрь ойида Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази корхоналар ўртасида ўтказиладиган кенг кўламли сўров асосида ҳисоблаб чиқиладиган ишбилармонлик муҳити кўрсаткичи ўтган ойдаги кўрсаткичларга нисбатан пасайди.
Бизнес узоқ муддатли тенденциянинг табиий даражасига қайтмоқда. Агар август ойида ишбилармонлик муҳитининг йиғма кўрсаткичи 65 пунктдан 55 пунктгача пасайишни кўрсатган бўлса, сентябрь ойида пасайиш суръати секинлашди ва йиғма кўрсаткич атиги 2 пунктга тушиб, 53 пунктни ташкил этди, бу эса мамлакатдаги вазият ижобий эканини англатади.
Сентябрь ойида ишбилармонлик муҳити йиғма кўрсаткичи пасайишига қишлоқ хўжалиги тармоқларидаги динамиканинг 13 пунктга ва қурилишда 11 пунктга пасайиши сезиларли даражада таъсир кўрсатди.
Аксинча, саноат соҳасидаги ишбилармонлик муҳити кўрсаткичи ой давомида сезиларли даражада 13 пунктга ошди, хизмат кўрсатиш соҳасида эса 2 пунктга пасайиш кузатилди.
Сентябр ойида баланс жорий ҳисоб-китобларда яхшиланди.
Бир ой давомида бизнеснинг ҳозирги ҳолатини баҳолаш 8 пунктга ошиб, 46 пунктни ташкил этди, бу қурилиш соҳасида жорий ҳолат 22 пунктга, саноатда 17 пунктга ва хизмат кўрсатиш соҳасида 12 пунктга сезиларли даражада яхшилангани билан изоҳланади.
Бизнеснинг ҳозирги ҳолатини "яхши" деб белгилаган респондентларнинг улуши 45 фоизни ташкил этган бўлса, "ёмон" деб баҳолаган респондентларнинг улуши 13 фоизни ташкил этди. Корхоналарнинг 23 фоизи ўз ходимлари сонини кўпайтирди, 46 фоизи эса талабнинг ўсишини қайд этди.
Бизнес кутилмалари кетма-кет иккинчи ойдан буён бироз ёмонлашиб бормоқда.
Келгуси 3 ойда ривожланиш истиқболлари бўйича бизнес кутилмалари тахминлари 13 пунктга пасайиб, 61 пунктга тушди, бу асосан қурилиш соҳасидаги тадбиркорларнинг салбий баҳолари билан боғлиқ бўлиб, бу ерда оптимизм ой давомида 46 қийматга тушди.
Талаб ва бандлик бўйича тахминларни баҳолашда мувозанат юқори даражада қолмоқда.
Бироз пасайишга қарамай, сентябрь ойида кейинги 3 ой ичида бизнесни яхшилашни кутаётган тадбиркорларнинг улуши 69 фоизни ташкил этди. 61 фоизи товарлар ва хизматларга талабнинг янада ошишини кутмоқда, 59 фоизи ходимлар сонини кўпайтиришни режалаштирмоқда.
Умуман олганда, жорий ҳолат кўрсаткичлари ва кутилаётган тахминлар ўртасидаги боғлиқлик келгуси 3 ойда ҳам иқтисодий ривожланишдаги ижобий тенденция давом этишини англатади.
Бизнес шароитларини баҳолаш омиллари – солиқ юки, солиқ маъмурияти, молия ва ердан фойдаланиш салбий бўлиб қолди.
Сентябрь ойида тўсиқларга дуч келган тадбиркорларнинг улуши 2 фоизга ошиб, 48 фоизга етди. Тадбиркорлар энг долзарб муаммолар сифатида молиялаштириш ва ер олишдаги қийинчиликлар, солиқ маъмуриятчилиги билан боғлиқ муаммолар, электр таъминоти ва солиқ ставкаларининг юқорилигини кўрсатмоқда.
Саноат, қурилиш, шунингдек, хизмат кўрсатиш соҳаларидаги корхоналарнинг ҳисоб-китобларига кўра, молиялаштириш билан боғлиқ муаммолар кўпайган. Қишлоқ хўжалиги вакиллари ер олиш билан боғлиқ муаммолар ҳақида кўпроқ ташвишлана бошладилар.
Шу билан бирга, саноат секторида электр энергияси таъминотидаги тўсиқлар камайганлигини ва қишлоқ хўжалиги соҳасидаги корхоналар солиқ маъмуриятчилиги муаммоларининг қисқарганлигини қайд этди.
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази ҳар ойда ишбилармонлик муҳити, хизматлар ва тадбиркорлик фаоллигини ўрганиш натижалари бўйича бир қатор ахборот-таҳлилий материалларни нашр этади. Сўровлар ва ҳудудлар фаолиятини мониторинг қилиш асосида хўжалик юритувчи субъектлар ҳолатини қисқа муддатли сифатли баҳолаш амалга оширилади. 2023 йилдан бошлаб Ўзбекистондаги ишбилармонлик муҳити кўрсаткичлари тўғрисидаги маълумотлар вақти-вақти билан Trading Economics ахборот порталида эълон қилинади.
Ферузбек Давлетов,
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази мутахассиси
