Дунёнинг 196 мамлакатида 20 миллиондан ортиқ иқтисодий кўрсаткичларни баҳолайдиган Trading Economics халқаро иқтисодий статистик онлайн портали биринчи марта иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази (Марказ) томонидан ҳисобланган Ўзбекистоннинг ишбилармонлик муҳити индексини эълон қилди.
2023 йилдан бошлаб Ўзбекистондаги ишбилармонлик муҳити кўрсаткичлари тўғрисидаги маълумотлар вақти-вақти билан Trading Economics ахборот порталида эълон қилинади.
Январь ойидаги сўров натижаларига кўра, йил бошидан буён йиғма ишбилармонлик муҳити кўрсаткичи бироз пасайишни кўрсатди. Хусусан, январь ойида қишлоқ хўжалиги ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги кўрсаткичлар динамикаси пасайишига сезиларли таъсир кўрсатди.
Таҳлилчилар январь ойида мамлакатдаги ишбилармонлик муҳитининг ҳолатини ижобий, баҳолади. Шундай қилиб, йиғма индикаторнинг 3 пунктга пасайишига қарамай, у 54 пунктни ташкил этди.
Маълумот учун: Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази ҳар ойда иқтисодиётнинг турли соҳаларидаги 1000 нафар тадбиркор ўртасида сўров ўтказади. Ишбилармонлик муҳитининг йиғма индекси ҳозирги ҳолат ва кутилаётган кўрсаткичлар асосида шакллантирилади. Улар, ўз навбатида, бизнес юритишдаги тўсиқлар ҳақида ташвишланиш даражасини намойиш этади. Жаҳон банкининг "Корхона сўрови" методологиясига кўра, тадқиқотнинг танлаб олиш методологияси саноат табақалаштирилган тасодифий намунадир. Ўз навбатида, Ўзбекистоннинг ишбилармонлик муҳити индекси "Ifo Institut" иқтисодий тадқиқотлар институти ва "Berlin Economics" консалтинг компанияси кўмагида Германиянинг ишбилармонлик муҳити индекси (Geschäftsklimaindex) методологияси асосида ишлаб чиқилган.
Респондентларнинг 41 фоизи ўз бизнесининг ҳозирги ҳолатини "яхши" деб баҳолаган бўлса, "ёмон" деб қайд этганларнинг улуши 14 фоизни ташкил этди. Корхоналарнинг 20 фоизи ишчилар сонини кўпайтирди, тадбиркорларнинг 41 фоизи товарлар/хизматларга бўлган талабнинг ўсишини қайд этди.
Жорий йилнинг январь ойида ишбилармонлик муҳитининг ҳозирги ҳолати кўрсаткичи 13 пунктга пасайди ва 34 пунктни ташкил этди, бу эса қишлоқ хўжалиги, саноат ва хизмат кўрсатиш соҳалари ҳолатининг ёмонлашгани билан изоҳланади. Шунга қарамай, қурилиш соҳасида жадал ривожланиш қайд этилди.
Кейинги 3 ой ичида бизнесни ривожлантириш истиқболларини кутиш кўрсаткичи 76 пункт билан юқори даражада қолмоқда, бу барча соҳаларда унумдорлик билан қўллаб-қувватланади.
Кўрсаткичлардаги ўзгаришларни таҳлил қилиш
Жорий йилнинг январь ойида тадбиркорларнинг 50 фоизи турли тўсиқларга дуч келганлигини таъкидлади. Шундай қилиб, энг долзарб муаммолар сифатида респондентлар молия ва ердан фойдаланишдаги қийинчиликлар, электр ва газ таъминоти тизимидаги узилишлар, шунингдек, солиқ маъмуриятчилиги ва солиқ ставкаларининг юқорилигини қайд этди.
Саноат соҳасида газ таъминоти ва электр энергияси билан боғлиқ муаммолар тез-тез учраб туради. Шу билан бирга, ердан фойдаланишда муаммолар борлигини билдирувчи тадбиркорлар улуши камайди. Шу билан бирга, қишлоқ хўжалиги бошқа тармоқлар орасида энг юқори унумдорлиги билан ажралиб туради.
Қурилиш соҳасида тадбиркорлар юқори солиқ ставкалари билан боғлиқ муаммолар ҳақида хабар бериш эҳтимоли камроқ бўлди. Шу билан бирга, секторнинг молиялаштиришга бўлган эҳтиёжи бошқа тармоқлар орасида энг юқори бўлиб қолмоқда.
Хизмат кўрсатиш соҳасида об-ҳаво шароити ёмонлашгани сабабли солиқ маъмурияти, электр ва газ таъминоти билан боғлиқ муаммолар тез-тез учраб туради.
Ферузбек Давлетов,
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази
Жамоатчилик билан алоқалар бўлими ходими
