"Жаслар ҳәм бизнести қоллап-қуўатлаў жылы" деп аталған 2024-жыл өзине тән ўақыялары, ҳәр қыйлы тәсирлери менен тарийхқа мөрленди. Жылдың атынан келип шығып, бизнести қоллаў жасларды қоллаў болып есапланады. Себеби, исбилерменлик раўажланса, биринши гезекте, жаслар жумыслы болады. Усы мәнисте, быйыл мыңлаған жаслар мәмлекеттиң қоллап-қуўатлаўын, итибарын өмиринде ҳәр қашанғыдан да көбирек сезди. Атап айтқанда, дөретиўшилик әлемине енди кирип киятырған жигит-қызлар мәденият ҳәм көркем өнер тараўындағы түпкиликли өзгерислердиң нәтийжесинен миннетдар. Көркем өнердиң ҳәр қыйлы бағдары бойынша ашық-айдын система тийкарында таңлап алынған көплеген талантлылар Хийўада "Ләзги", Жиззақта мақам, Самарқандта "Шарқ тароналари" фестивалларында өзбекстанлы жаслардың үмитли ўәкиллери сыпатында қатнасты. Бозатаў фестивалы қатнасыўшыларының саны болса быйыл дерлик 250 мыңға жетти. Соның өзи де усы фестивалдың жаслар турмысында унамлы өзгерис жасап атырған майданға айланып атырғанынан дәрек береди.
Бул майданда бақсышылық, дәстүрий атқарыўшылық, опера, эстрада атқарыўшылығы бағдарлары бойынша 158 жигит-қыз жеңимпазлық ушын қызғын гүрести. Бул таңлаўдың еки мәрте жеңимпазы, 15 жасар Севинч Жовлиеваның "Шуҳрат" медалы менен сыйлықланыўы да жасларға айрықша итибардың бир көриниси болып табылады. Буннан шексиз руўхланған Севинч миллий статусымызды дүньяға таныстырыўды нийет етти. Сөзиниң дәлили сыпатында итальян, түрк, ҳинд заманласларына миллий мақом қосықларымызды үйреткен.
Мукаррама Турғунбоева атындағы жас аяқ ойыншы ҳәм ойыншылар таңлаўы, Турғун Алиматовтың естелигине бағышланған жас сазенделер, Маъмуржан Узақов ҳәм Жўрахан Султанов атындағы республикалық таңлаўларда да көплеген жаслардың бул уллы көркем өнер шеберлерине мүнәсип избасар екенлигин көрдик. Жас қызықшылар ҳәм аскияшылар арасында Марғиланда өткен "Хушкайфият" таңлаўы болса өзбек аския көркем өнериниң даўам ететуғынына үмит бағышлады.
"Мақам бағдарында атқарылған шығармалар" таңлаўында сурхандәрьялы Надир Ваҳобов шеберлик бағдарында үлкен әўлад ўәкиллеринен кем емеслигин дәлиллегенде устаз көркем өнер шеберлериниң алдын айтқан төмендеги пикирлери ойға келди: "Елимизде мақамға итибардың нәтийжесин Жиззақта және де айқын көрдик. Ҳәр бир атқарыўшының шығыўы өзине тән. Қайсысын таңлап алыў үстинде узақ ойланып атырмыз. Ең әҳмийетлиси, олар мақомды пүткиллей үйренип келгени менен бизди қуўандырмақта. Ҳәммеси гран-при алыў ушын үлкен мақсет пенен таярланған. Қалаберсе, атқарыўдың өзи емес, дәрти, қашырымы, наласы да өз орнында. Қысқа мүддетте жаслардың мақамды усы дәрежеде үйренгени қуўанышлы. Танбур, ғижжаклардың атқарылыўы да бир-биринен гөззал. Бүгин оларды қоллап-қуўатласақ, келешекте елимизди дүньяға танытатуғынына исенемен".
"Өзбекстан - 2030" стратегиясын "Жаслар ҳәм бизнести қоллап-қуўатлаў жылы"нда әмелге асырыўға байланыслы мәмлекетлик бағдарламада дөретиўши жасларды таңлап алыў, олар ушын дөретиўшилик майдан жаратыў, жаңа талантларды ашыў ўазыйпасы қойылған. Усы мәнисте Мәденият министрлиги тәрепинен "Дөретиўши жасларды қоллап-қуўатлаў ҳәм хошаметлеўдиң қосымша илажлары ҳаққында"ғы қарар жойбары ислеп шығылды. Жойбар дөретиўши жасларды излеп табыў жолында жаңа система жаратыў мәселесин алға қойғаны менен әҳмийетли. Хош, бул қандай система, қайсы тәреплери менен жаңалық сыпатында қабыл етиледи?
Тийкарғы талант ийелерине
жоқары мағлыўмат алыўына жәрдем бериледи
Министрликтиң дөретиўши жаслар бөлиминиң баслығы Фаррух Юнусов усы қарар жойбары ҳаққында мағлыўмат берди. Оған бола, жойбарда жаслардың мәденият ҳәм көркем өнер тараўына қызығыўшылығын және де арттырыў, дөретиўши жигит-қызларды таңлаў ҳәм таңлаў процесине санлы технологиялар, жасалма интеллект, заманагөй инновация ҳәм интеграция усыллары енгизиледи. Сондай-ақ, қәбилетли жасларды халықаралық көлемде таныстырыў, оларды материаллық ҳәм руўхый хошаметлеў нәзерде тутылған.
Қалаберсе, тараўға байланыслы таңлаў ҳәм фестиваллардың нәтийжелилиги арттырылады. Итибарлы тәрепи, енди дөретиўшилик технолаборатория шөлкемлестирилиўи нәзерде тутылмақта. Таңлаў жумыслары тек ғана тараўдағы емес, улыўма билим бериў мектеплердеги дөретиўши жаслардан басланады. Дурыс, бурын да таңлап алыў таңлаўлары болған, бирақ дәстүрий усылда. Енди бундай жумыслар тележойбарлар менен әмелге асырылмақта. Улыўма орта, орта арнаўлы, жоқары билимлендириўде мәденият ҳәм көркем өнерге қызығыўшы жаслардан ибарат "Дөретиўши жаслар клубы" дүзиледи. Тек ғана саламат емес, ал имканияты шекленген жасларды да мәденият ҳәм көркем өнерге тартып, мүнәсип имканият жаратыў ушын мәденият орайларында инклюзив оқыў жолға қойылады. Мәденият орайына барып атырған, мектепте оқып атырған талантлы, қәбилетли жасларды жоқары билимлендириўге тартыў мақсетинде олардың дөретиўшилик балына қосымша балл бериў бойынша усыныс берилгени де жақсы қәдемлерден. Жоқары билимлендириў, илим ҳәм инновациялар министрлиги менен келисилген бул усыныс талантлы жаслардың жоқары билим алыўына хызмет етеди. Мәденияттаныў бағдары бойынша илимий излениў алып барып атырғанлар енди сырт елге жиберилип, маманлығы арттырылады, тәжирийбе алмасады. Улыўма алғанда, тараўда кәсипке меҳирли, пидайы жасларды тәрбиялаў жуўапкерлерди мине усындай жаңадан-жаңа жойбарларға ийтермелемекте.
Саралаўлар әпиўайы сараланбады
Мәмлекетлик бағдарламаға тийкарланып январь-февраль айларында "Жаңа Өзбекстан талантлары" республикалық таңлаўы шөлкемлестирилди. Быйыл өткерилген барлық таңлаў қызғын өтти. Жеңимпазларды анықлаў аңсат болмады. Буны таңлаў жумыслары аймақлардың өзине таслап қойылмағанынан, Мәденият министрлиги жуўапкерлери ҳәр бир таңлаўды қадағалағанынан да билиў мүмкин. Бул рет, айтыў керек болса, көшеде дөретиўшилик етип атырған талантлы жаслар да профессионаллар менен бир сахнаға алып шығылды.
- Мәселен, ферғаналы дөретиўши жасларды министрдиң орынбасарының өзи әдил түрде таңлап алды. Егер таныс-билислик ҳәм басқа жағдайлар болғанда, мен биринши гезекте бир шетте қалып кеткен болар едим. Себеби, әкем әпиўайы дийқан, анам үй ийеси, - дейди сазенделик бағдарында дөретиўшилик етип атырған ферғаналы Улуғбек Ҳошимов. - Республикалық басқышта да жеңимпаз болдым. Мени пайтахтқа шақырып, Өзбекстан халық артисти Тоир Қўзиевке "бул жигитти тәрбиялайсыз, нама үйретесиз", деген. Ҳәзир устазым менен бирге ислеп атырмыз. Биринши мәрте Наўрыз байрамында үлкен сахнаға шықтық. Қазақстанда бес мәмлекет Президентлериниң алдында Өзбекстан атынан бес музыканы атқарғанымдағы толқынланыўды өзиңиз көз алдынызға келтириң. Еки мәрте Қубла Кореяда миллий мәдениятымызды көрсетип келдик. Түркиядағы фестивальда 1-орынды ийеледим. Булардың барлығы ашық-айдын таңлаў, ҳақыйқый дөретиўши жасларды қоллап-қуўатлаў себепли болды. Бундай жасларды таңлаў даўам етпекте. Оған айрықша итибар қаратылғаны және көплеген талантлы сазенделердиң мийнетин жүзеге шығаратуғынына исенемен.
"Жаңа Өзбекстан талантлары" таңлаўының аймақлық таңлап алыў басқышларында 1500 ден аслам дөретиўши қатнасты. Соннан 170 и таңлаўдың жуўмақлаўшы таңлап алыў басқышында қатнасты. Бүгин таңлап алынған 100 ден аслам жас айрықша реже тийкарында “Маданият ва маърифат” телеканалы арқалы "Шеберлик" көрсетиўинде устаз көркем өнер шеберлери менен қатнаспақта. Сондай-ақ, Наўрыз улыўмахалықлық байрамы тамашалары, "Байсын бәҳәри" халықаралық фольклор фестивалы, Б.Зокиров атындағы заманагөй эстрада қосықшылары таңлаўы ҳәм басқа да мәдений илажларда жас дөретиўшилердиң қатнасыўы тәмийинленди.
Көркем өнеримиздиң болажақ ўәкиллери устаз-шәкирт дәстүрлери тийкарында тәрбияланбақта. Соның ушын, Қарақалпақстанның алыс Мойнағында жүрген дөретиўши жигит Абдуҳошим Исмоилов пенен бирге ғижжак шертип атырғанынан ҳайран. Тәжирийбели устаз скрипкашы жаслар менен шын кеўилден ислемекте. Өзбекстан халық артистлери Мансур Тошматов, Тоир Қўзиев, Нормурод Султонов, Рушана Султонова, Өзбекстанда хызмет көрсеткен артист Лола Элтоева да өз бағдарында мүнәсип шәкиртлерди қабыл етти. Элмурод Исламов дәпшилерге, Матлуба Дадабоева дәстүрий қосықшылық бағдарына қызыққан жасларға билим бермекте. Қосықшылық бағдарына қатнасып атырғанларға Азим Моллахонов, Абдулла Шомағрупов сыяқлы устазлар шеберлик сабақларын өткермекте. Илёс Арабов, Моҳичеҳра Шомуродова сыяқлы тәжирийбели көркем өнер шеберлери Юнус Ражабий атындағы миллий музыка көркем өнери институтында жасларда белгили бир көнликпелерди қәлиплестирип атыр. Диктор жаслар болса баслаўшы Жамшид Умрзоқовтан анық сөйлеў сырларын үйренбекте. Ҳәр қыйлы аймақтан келген талантлылардың барлық қәрежетин министрлик қаплайды.
"Исенимиңизди, әлбетте, ақлаймыз!"
- Бүгин жаслар алдында ҳеш қандай тосқынлық жоқ. Қайсы жөнелисти таңласа, сол жолдан алға барса, жеңис оныки. Жиззақтағы мақам фестивалында пүткил "Хамса"ны көрсеттик. Мақом көркем өнери орайы театр актёрлары менен биргеликте атқарды. Оны да жас драматургымыз жазып, режиссёрға усыныс еткен. Бундай жаслар драматургияға меҳир қойып, театрда жасы үлкенлер менен биргеликте ислеўи, буннан қорықпаўы керек. Ал, көпшилиги жүрек етпейди. Олардың мақсети тийкарынан өзине керекли болған есиклерди ашыўы керек, -деди Фаррух Юнусов.
Президентимиздиң 2024-жыл 22-ноябрьдеги "Театрлардың жәмийет мәдений турмысындағы әҳмийетин арттырыў ҳәм олардың жумысын буннан былай да қоллап-қуўатлаў илажлары ҳаққында"ғы қарары режиссура, драматургия жолында баратырған жасларға үлкен үмит бағышлады. Себеби, ол менен шөлкемлестирилген сыйлықлар мүнәсип ийелерин табатуғын болды.
- 2023-жылы "Ең жақсы театр актрисасы" миллий сыйлығына мүнәсип көрилдим. Мәмлекетимиздиң басламасы менен Қырғызстанның Ош қаласындағы Бабур атындағы Өзбек драма театры реставрация етилди. Ол "Заҳириддин Муҳаммад Бабур" спектакли менен ашылды. Бабурдай уллы сәркарда ролин атқарыў маған несип етти, - дейди Наманган ўәлаяты музыкалы драма театрының актёри, "Жаңа Өзбекстан жулдызлары" миллий сыйлығының лауреаты Аброр Муҳиддинов. - Бул мийнетимди еки мәмлекет басшылары жоқары баҳалағанынан оғада қуўандым. "Мәденият ҳәм көркем өнер пидайысы" көкирек белгиси менен сыйлықландым. Бул пидайылықты турақлы көрсетиўге бир түртки, жуўапкершилик болып есапланады.
Системадағы 5 жоқары оқыў орны - тараўға кадрлар таярлаўдың ең әҳмийетли буўыны. Енди бул жоқары оқыў орынларын питкергенлер улыўма билим бериў мектеплеринде ислеўи мүмкин болды. Олар оқыўшылар арасынан көркем өнерге бейимлиги барларды алдыннан анықлап алады. Талантын раўажландырыўға жәрдем береди. Соның өзи көплеген талант ийелериниң жолын таўып, турмыста өз орнына ийе болыўында үлкен әҳмийетке ийе.
Мәмлекетимиз басшысының қарарына тийкарланып "Овоз", "Артист" сыяқлы дерлик 8 түрдеги таңлаў жеке меншик секторға берилди. Бул да көплеген талантлы жасларды жетилистирип шығарыўда еркин дөретиўшилик майданы болып хызмет етпекте.
Миллий эстрадамыздың тийкарын салыўшысы Батыр Закировтың естелигиниң ашылыў мәресиминде эстрадамыздың үмитли ўәкили Севара Туланова көркем өнер ғайраткери репертуарынан жанлы қосық атқарып, Президентимиздиң итибарын тартқан еди.
Сол ўақытта Севара мәмлекетимиз басшысына "Мектепте оқып жүрген ўақтымда Батыр Закиров қосықларын тыңлап, үлкейсем, ол сыяқлы қосықшы боламан, - дер едим. Батыр Зокиров атындағы таңлаўда 1-орынды ийеледим. Сизиң келетуғынлығыңызды еситип, түнде Бозатаўдан ушып келдим. Фестивалдағы тәсиримди айтсам, елимизде оғада көп талантлылар бар екен. Усы тараўдың ишинде болсам да оларды көрип ҳайран қалдым. Миллий эстрадамызға тийкар салған Батыр Закировтың избасарлары боламыз, деп биз, жаслар исенимиңизди ақлаў ушын бәрқулла изленип атырмыз. Еле дүнья сахналарын ийелеймиз. Исенимиңизди әлбетте ақлаймыз", деген еди. Өткен жылы "Жаслар күни"нде оған “Келажак бунёдкори” медалы тапсырылды. Бундай ҳүрмет көплеген жасларда үмит оятты. Себеби, бүгин, жалт еткен талант өз ҳалына таслап қойылып атырғаны жоқ.
Бүгинги жаңаша көзқараслар мыңлаған жигит-қызларда айдын келешекке исеним оятқан. Усы мәнисте 2024-жыл өз атын ақлады. Мыңлаған тәғдирлерге унамлы тәсир көрсеткен табыслы жыл сыпатында қәдирли болып қалады.
Муножат МЎМИНОВА,
“Янги Ўзбекистон” хабаршысы
