Бугун дунё глобаллашув йўлида. Ҳар куни юзлаб янги атамалар ва хорижий сўзлар тилимизга кириб келмоқда. Бу табиий жараён, аммо унинг хавфи шундаки — агар тилимизнинг табиий жозибаси йўқолса, ўзлигимиз ҳам сўниб боради.
Тилни асраш дегани чет сўзларни тўсиш эмас, балки уларнинг ўзбекча муқобилларини яратиш ва амалда қўллашдир. Чунки ҳар бир янги сўз миллат онгининг бир бўлаги, фикрлаш тарзининг кўзгусидир.
Кўпинча “бу сўзни ўзбекчада айтолмаймиз, русча ёки инглизчада чиройли чиқади” деган фикрни эшитамиз. Лекин бу нотўғри. Тил – ташқи кўриниш эмас, ички мазмундир. Агар сўзни самимий ва тўғри ишлатсак, у ҳар қандай хорижий атамадан чиройлироқ янграйди.
Тил ва китоб – икки қанот
Ўзбек тилининг бойлиги — китобда. Китоб ўқимаган жойда сўз сўниб боради. Ҳозирги авлод интернет ва қисқа видеоларга кўпроқ берилиб, китобдан узоқлашмоқда. Натижада сўз захираси ҳам камаймоқда.
Бола китоб ўқиса, унинг нутқи равон, тафаккури бой бўлади. Китоб — тилнинг нафаси, қалбини соғлом сақлаб турадиган маънавий озуқадир.
Тилсиз миллат бўлмайди
Тилсиз миллат — танасиз руҳ каби. У нафас ололмайди, фикр қилолмайди, тарих яратолмайди. Ҳар бир буюк давлат ўз тили билан буюк бўлган: руслар тилини асраган, инглизлар дунёга таъсир этган, японлар технологияни ҳам она тилида яратган.
Шунинг учун тилни асраш — миллий мустақилликни асраш демакдир. Миллатнинг юраги тил билан уради, унинг нафаси ҳам сўз билан чиқади.
Ҳар бир инсон – тил посбони
Тилни ҳеч ким келиб асраб бермайди. Уни ҳар бир инсон асрайди:
- Она боласи билан соф ўзбекча гаплашса – тил тирик.
- Ўқитувчи дарсни она тилида ўтса – тил тирик.
- Муҳандис, шифокор, ёзувчи ўзбекча фикрласа – тил тирик.
Тилни тирик сақлаш фармон билан эмас, муҳаббат билан бўлади.
Ёшлар ва она тили масъулияти
Ёшлар замонавий технологиялар ва чет тилларни ўрганиш билан бирга, она тилига ҳам муҳаббат билан қарашлари керак. Чет тилини билиш афзаллик, аммо она тилини билиш — бурч.
Тил — фақат сўз эмас, у инсоннинг қалбидан чиққан ҳисдир. У она қўшиғидаги “жоним болам” деган сўзда, бобо ҳикматларида, халқнинг оғзаки хотирасида яшайди.
Хулоса қилиб айтганда, тил — миллатнинг абадий қўрғони. Агар бу қўрғонни ҳимоя қилмасак, миллатнинг ўзи ҳам ҳимоясиз қолади.
Она тили – миллатнинг тирик нафаси, элнинг руҳий суянчи ва келажакнинг калитидир.
Зулхумор Акбарова
